Խնդիրներին վերջ չկա

Արագածոտնի մարզի Օշական գյուղում զբոսաշրջիկներ  հաճախ են լինում: Թեեւ գյուղը հարուստ է պատմամշակութային կոթողներով, հուշարձաններով, զբոսաշրջիկների հիմնական այցելության վայրը Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի դամբարանի վրա կառուցված եկեղեցին է:

Հերթական անգամ Օշականում եմ, այս անգամ` զբոսաշրջիկների հետ: Բայց մինչ §Մեսրոպ Մաշտոցին քովը եկած¦ երեխաները նկարվում են Մաշտոցի արձանի կամ իրենց անվան սկզբնատառերի մոտ, ինձ ավելի շատ գյուղի դարդն ու ցավն է հուզում, գյուղացու օրվա հացն ու ապրուստը...

Այստեղ գյուղացին, օրվա ապրուստը հազիվ հոգալով, հաճախ ժամանակ էլ չի ունենում հիշելու, որ իրենց գյուղը ժամանակին արքայական ոստան է եղել կամ, որ Մաշտոցն անձամբ է այստեղ դպրոց հիմնադրել: Գյուղի պատմական անցյալի մասին հուշում է նաեւ հին գերեզմանատունը, որտեղ արդեն խառնվել են §հին ու նոր մեռելները¦...

Գյուղի բնակիչ Սոնա Մկրտչյանը եկեղեցում է աշխատումՙ մոմ է վաճառում: Նա նշում է, որ նախորդ տարիների համեմատ, այս տարի զբոսաշրջիկների թիվը նվազել է: Իսկ Օշականի տուրիստական վայր լինելը հասարակ գյուղացուն ոչնչով չի օգնում: Գյուղացիների մի մասի եկամուտը դրսից է. տղամարդիկ շինարարության ոլորտում են աշխատում` Հայաստանում կամ Հայաստանից դուրս: Զրուցակիցս նշում է նաեւ, որ եկամտի աղբյուր են նաեւ հողն ու այգիները, սակայն այս տարի բերք չկա` կլիմայական պայմանների պատճառով:

§Միրգ էս տարի ընդհանրապես  չկա` կարկուտն ու ցուրտն են խփել¦,- պատմում են գյուղացիները:

Օշականի հիմնական խնդիրը ջրի հարցն է: Ոռոգման ջրի բարձր գնի պատճառով  գյուղացիներից շատերի մտքով անգամ չի անցնում սեփական հողամասը մշակել: Գյուղի մի մասում թանկության պատճառով չեն մշակում, մյուս` ավելի ծայրամասերում` ոչ ոռոգման ջուր կա,  ոչ էլ խմելու: §Հողամաս ունեմ, բայց  ջուր չունեմ, որ մշակեմ, ոչ խմելու ջուր կա, ոչ ոռոգման, ո՞նց մշակեմ: Մեծ սիրով կգնամ արտասահմանում աշխատելու¦,- զբոսաշրջիկների ներկայությունից ոգեւորված` ասում է գյուղացիներից մեկը, բայց  չգիտես ինչու` վախենում է անունն ասել:

Գյուղի բնակիչ Թագուհին օրվա ապրուստը վաստակում է եկեղեցու մոտ առեւտուր անելով: §Դե մենակ եմ, ոչ մի օգնող չունեմ, փող չեմ ստանում` ո՛չ նպաստ, ո՛չ թոշակ, ստիպված ահագին հեռու տեղից գալիս եմ, որ մի բան վաճառեմ, ապրեմ¦,- պատմում է նա: Հետո ցույց է տալիս եկեղեցու հարեւանությամբ գտնվող իր նախկին տունը, որ եկեղեցին վերցրել, բայց փոխհատուցել է, իսկ ինքը տեղափոխվել է ծայրամաս: §Նոր եմ գնացել, փոքր հողամաս ունեմ` ծառեր կան, բայց մի միրգ չկա վրան, լրիվ դատարկ ա: Էս տարի ոչինչ չհասցրի անել, տեսնենք  էկող տարի ինչ կլինի¦,- ասում է նա եւ հավելում, որ միայնակ մարդու համար հողամաս մշակելն այնքան էլ հեշտ չէ:

§Պռաշու կուպիտե արեխի, վարենիե¦,- օրվա հատուկենտ այցելուներից մեկին բաց չթողնելու համար ընդհատում է խոսակցությունն ու ձայն տալիս կողքով անտարբեր  անցնող ռուս զբոսաշրջիկին: Հետո էլ, թե` §Ախր շատ լավն են է, տնակա՛ն¦:

§Պոպոքի մուրաբա ա, սուջուխ ա, թթի դոշաբ ա, դնում ենք, վաճառում ու ապրում, գոհ ենք, կարեւորը առողջ ենք¦,- եկեղեցու հարեւանությամբ տեղադրված իր սեղանիկի պարունակությունն է ներկայացնում տիկին Աիդան: Գյուղում այլ աշխատանք չկա, իրենք էլ առեւտրով են զբաղվում: Իրենց պատրաստածն է: Ընկույզի կես կիլոգրամանոց մուրաբան արժե 1000 դրամ:

Առհասարակ, այստեղի գյուղացիները հետաքրքիր առանձնահատկություն ունեն. խնդիրների մի ողջ շարան են ներկայացնում, հետո էլ, թե` իրենք գոհ են, կարեւորը` ողջ են ու առողջ:

§Դուք լավ ըլնեք, ջահելները լավ ըլնեն, աշխարհին խաղաղություն ըլնի,- օրհնում է 80-ամյա մի պապի ու խրատում,- մարդկանց հարստությունն իրենց առողջությունն է, եթե առողջ լինես, ամեն բանի էլ կհասնես¦:

Օշականի խնդիրների մասին գյուղապետի հետ խոսել չհաջողվեց. Երեւան էր գնացել: Գյուղապետի տեղակալն էլ բավական կոպիտ տոնով հայտարարեց, թե ինքը ենթակա մարդ է, ինքնագլուխ ոչինչ ասել չի կարող ու ոչնչով չի կարող օգնել:

Իսկ ես ակամա հիշեցի վերջին այցելությունս` մի քանի տարի առաջ, երբ գյուղացու տունը լի էր չրով, սուջուխով ու ալանիով: Այն ժամանակ §մրգի երես¦ տեսնում էին...

Մարիա ԿԱՐԱԹՈՐՈՍՅԱՆ