Հայաստանը ցանկանո՞ւմ է անդամակցել ԵՄ-ին

ԵՄ-ի եւ ԵԱՏՄ-ի միջեւ

Հիշեցնենք՝ «եվրոպամետ» նախաձեռնությամբունը հանդես է եկել մի խումբ արեւմտամետ կուսակցությոնների եւ քաղաքական խմբերի կողմից, որոնց առաջնորդները բազմիցս հանդիպել են ՀՀ վարչապետի հետ, այսպես կոչված, արտախորհրդարանական քաղաքական ուժերի հետ համագործակցության խորհրդատվական վեհաժողովի շրջանակներում։ Այնուհետեւ «եվրոպական կաթնային գետերը դոնդող ափերով» կասկածելի գաղափարը վերցրել է «քաղաքացիական հասարակությունը»՝ «ժողովրդավարական ուժերի պլատֆորմի» տեսքով, որը երկու ամսում հավաքել է 60 հազար ստորագրություն, որոնք անհրաժեշտ են նախագիծը խորհրդարանում քննարկման դնելու համար։ Ընդհանուր ձեւակերպումներով լի փաստաթղթի համաձայն՝ «ձգտելով զարգացնել ժողովրդավարկան ինստիտուտները, բարձրացնել հասարակության բարեկեցությունը, ամրապնդել երկրի անվտանգությունը, կայունությունը եւ օրենքի գերակայությունը՝ հայտարարվում է Եվրամիությանը Հանրապետության անդամակցության գործընթացի մեկնարկի մասին»: «Այս պահին ԵՄ անդամակցության հայտ չի նախատեսվում, այս օրինագիծը պարզապես արտահայտում է հայ ժողովրդի կամքը», - պարզաբանել է Եվրաինտեգրման հանձնաժողովի ղեկավար արմանո եղոյանը: Օրենքի ընդունումը ԵՄ անդամակցության հայտ չէ, սակայն արտացոլում է քաղաքացիների ձգտումը «Եվրամիոթյան հետ գործընկերությունը նոր մակարդակի բարձրացնելո», համաձայն են ՀՀ ԱԳՆ-ում: Գերատեսչության ղեկավարի տեղակալ պարույրհովհաննիսյանի խոսքով՝ առաջիկա ամիսներին նախատեսվում է հաստատել գործընկերության նոր օրակարգ, որը ներառում է «կարճաժամկետ, միջնաժամկետ եւ երկարաժամկետ գործողություններ, որոնք ուղղված են Եվրամիության հետ առավել մերձեցմանը»:

Ընդ որում՝Բրյուսելում ոչ ոք Երեւանին որեւէ հրավեր չի արել, ինչի մասին հայտարարել է, մասնավորապես, ԵՄ պաշտոնական ներկայացուցիչ Պետեր Ստանոն։ ԵՄ-ին անդամակցելու գործընթացը կարող է տասնամյակներ տեւել, քանի որ այն ներառում է դաշինքի չափանիշներին պետության համապատասխանության գնահատում լայն ուղղություններով, ինչպիսիք են ժողովդավարական ինստիտուտների, դատական համակարգի եւ մարդու հիմնարար իրավունքների գործունեությունը, գրում է Politico-ն՝ խոհեմորեն լռելով ժամանակակից Եվրոպայում դրանց ակնհայտ ճգնաժամի մասին, ինչը լավ նկատելի է, մասնավորապես, Ռումինիայի իրադարձությունների ժամանակ (իսթեբլիշմենթին անցանկալի հանրաճանաչ քաղաքական գործիչ Կալին Ջորջեսկուի հետապնդումները)։

Հատկանշական է նաեւ հարեւան Վրաստանի օրինակը՝ որպես 2023 թ-ին ԵՄ-ին անդամակցելու թեկնածու։ Սակայն այժմ այդ երկիրը Բրյուսելի պաշտոնյաների կողմից ենթարկվում է կոշտ խոչընդոտման, քանի որ «Վրացական երազանքի» կառաարությունը փորձում է հավասարակշռված արտաքին քաղաքական կուրսով հետեւել՝ զարգացնելով կապերը Չինաստանի հետ եւ հրաժարվելով միանալ հակառուսական պատժամիջոցներին։

Սակայն հայ «եվրոպացիները», կարծես թե, համակել են վաղուց հնացած գաղափարական քիմերաները, որոնց հետեւելը հղի է առնվազն խոշոր անախորժություններով։ Դրանում համոզվելու համար բավական է, օրինակ, համեմատել Հայաստանի առեւտրաշրջանառության ցուցանիշները ԵՄ-ի եւ ԵԱՏՄ-ի հետ։ Առաջին դեպքում նրանք կազմում են մի քիչ ավելի, քան $2 մլրդ միտում ակնհայտ կրճատում, ինչ վերաբերում է ԵԱՏՄ երկրների հետ առեւտրին՝ ապա այստեղ այդ թիվը գերազանցում է 13 մլրդ դոլարը։ Ալեքսեյ Օվերչուկը նշում է՝ Երեւանը դրական ներդրում է կատարում եվրասիական ինտեգրման գործում՝ միաժամանակ ստանալով, նկատենք, զգալի արտոնություններ։ Օրինակ՝ դեռեւս 2023 թ-ի կեսերից հայկական ԶԼՄ-ներում սկսեցին հայտնվել տեղեկություններ ռուսական թանկարժեք քարերի եւ ոսկու վերաարտահանման աճի մասին։ Նախանցած տարվա արդյունքներով Հայաստանն արտահանել է 1,8 մլրդ դոլարի ոսկի եւ 589 մլն դոլարի ադամանդ, ինչը ռեկորդային է տնտեսության համար: 2024 թ-ին մատակարարումները շարունակել են աճել՝ արտացոլելով Հայաստանի կարեւոր դերը՝ որպես ռուսական քարերի եւ ոսկու արտահանման տարանցիկ ուղի դեպի համաշխարհային շուկաներ, մասնավորապես՝ Դուբայ եւ Հոնկոնգ։

Բրյուսելը ոչ միայն Հայաստանին տնտեսական ոչ մի արտոնություն չի տրամադրում, այլեւ վերջերս մերժել Երեւանին վերականգնել ընդհանուր առեւտրային արտոնությունների ռեժիմը (GSP+), որը տեսականորեն թույլ է տալիս որոշ ապրանքների անմաքս արտահանում դեպի Եվրոպա: Այստեղ կարելի է ուղիղ ոչ երկիմաստ ակնարկ տեսնել ԵԱՏՄ-ի հետ կապերի ամբողջական խզման պահանջի մասին, նախքան ինչ-որ նախապատվությունների վրա հույս դնելը, որոնք դեռ այն փաստը չեն, որ տրվելու են։ Ավելին, կովկասյան երկրի հիպոթետիկ անդամակցությունը ԵՄ-ին կնշանակեր ոչ միայն հետեւել հակառուսական պատժամիջոցներին, այլեւ զենք մատակարարել Զելենսկու ռեժիմին, որն ակնհայտորեն ուղղված էր «գոծընկերների» աջակցությամբ զինված հակամարտության առավելագույն ձգձգմանը:

Շեղող մանե՞ւր

Չի բացառվում՝ «եվրոպական» տեղեկատվական-քարոզչական աղմուկը ներկայացվում է որպես ներքին լսարանի համար նախատեսված շեղող մանեւր, որը կոչված է քողարկել Հայաստանի գործող իշխանությունների իրական կուրսը՝ երկիրը թուրք-ադրբեջանական տնտեսական եւ կոմունիկացիոն նախագծերին ինտեգրելու ուղղությամբ։ Ավելի վաղ ՀՀ վարչապետը չէր բացառել Կասպից ծովի արեւմտյան ափերից Հանրապետություն բնական գազի մատակարարումը, իսկ մարտի սկզբին «Արմենպրես»-ի կայքում հրապարակված հոդվածում խոսել էր «Կոռնիձոր» անցակետից մինչեւ թուրքական սահմանի «Մարգարա» անցակետ ավտոմոբիլային բեռնափոխադրմն գործարկման պատրաստակամութայն մասին՝ հավաստիացնելով. «Հայաստանը պարտավորություն է ստանձնել երաշխավորել տարանցման անվտանգությունը, ինչը մենք պատրաստ ենք անել»։

2023 թ-ի հոկտեմբերին՝ «Ղարաբաղի հարցի վերջնական լուծումից» մեկ ամիս անց, The Wall Street Journal-ին տված հարցազրույցում ՀՀ վարչապետոն հայտարարել էր՝ պատմական համատեքստում ինքը «ոչ այնքան կընդգծեր Հայաստանի, հայ ժողովրդի եւ Ռուսաստանի հարաբերոթյունները, որքան կընդգծեր Հայաստանի եւ Թուրքիայի կամ Հայաստանի եւ տարածաշրջանի թյուրքալեզու ժողովուրդների, ավելի ճիշտ՝ Հայաստանի հարաբերությունները Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի հետ։ Այստեղ են բոլոր հարցերը եւ այստեղ են բոլոր հարցերի պատասխանները»:

Համոզվելու համար բավական է մեկ հայացք նետել քարտեզին․ Հայաստանից Եվրոպա ամենակարճ ճանապարհն անցնում է Թուրքիայով, որի հետ սահմանը փակ է 1993 թ-ից:Սակայն վերջերս «Մարգարա» անցակետը հիմնանորոգվել է, եւ նույնիսկ կարճ ժամանակով բացվել Սիրիա հումանիտար բեռներ ուղարկելու համար, ինչը Բրյուսելում չեն հաապաղել ողջունել․ «Բարի կամքի այս ժեստը ոչ միայն օգնում է Սիրիայի կարիքավորներին, այլեւ ցույց է տալիս երկկողմ երկխոսության արժեքը եւ նպաստում է Հայաստանի եւ Թուրքիայի միջեւ հարաբերությունների լիարժեք կարգավորմանն ուղղված ջանքերին», - հայտարել է արտաքին գործերի եւ անվտանգության քաղաքականության հարցերով պաշտոնական ներկայացուցիչ Անիտա Հիպերը: Ավելի վաղ՝ մարտի առաջին կեսին, Անկարա էր այցելել Հարավային Կովկասի եւ Վրաստանի ճգնաժամի հարցերով Եվրամիության հատուկ ներկայացուցիչ Մագդալենա Գրոնոն՝ քննարկելով Կովկասի արդիական խնդիրները:

Որպես սահմանի ապաշրջափակման պայման՝ Անկարայում մատնանշում են հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորումը, այդ թվում՝ Բաքվի եւ Երեւանի միջեւ խաղաղության պայմանագրի ստորագրումը: Ընդ որում՝ Էրդողանը վերջին շրջանում ակտիվորեն արտահայտվել է եվրոպական անվտանգության հարցերի շուրջ՝ հետաքրքրությւոն հայտնելով նաեւ ուկրաինական ուղղությամբ «կամավորների կոալիցիայի» պաշտպանական նախաձեռնությունների նկատմամբ:

Այնպես որ, ամենեւին չի բացառվում՝ առաջիկայում հայկական «եվրաինտեգրացիոնիստների» եւ նրանց հովանավորների նախաձեռնություններն ու գործնական գործողություններն ավելի շատ կհամակարգվեն Կովկասում թուրքական քաղաքականության հետ։

Արեշեւ Անդրեյ

Քաղաքական մեկնաբան, «Ռազմավարական մշակույթ» հիմնադրամի փորձագետ

Աղբյուրը՝ tass.ru-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի