«Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքը նոր խմբագրությամբ շարադրելու մասին ՀՀ նոր օրենքի նախագիծը ՀՀ սահմանադրության համատեքստում

2024թ․ դեկտեմբեր ամսին շրջանառության մեջ դրվեց <<Տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասին>> և հարակից  ՀՀ օրենքների միասնական նախագծի փաթեթ, ինչի ընդունման անհրաժեշտությունը, ըստ հեղինակների, պայմանավորված է Հայաստանի Հանրապետությունում տեղական ինքնակառավարման ոլորտում տեղի ունեցած համակարգային բարեփոխումներով, ինչպես նաև <<Հիմնավորում>> բաժնի երկրորդ պարբերությամբ՝ ՀՀ Սահմանադրության եզրափակիչ և անցումային դրույթները սահմանող 16-րդ գլխի 210-րդ հոդվածի 4-րդ մասի, համաձայն որի, «Տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքը համապատասխանեցվում է Սահմանադրությանը և ուժի մեջ է մտնում 2017 թվականի հունվարի 1-ից։

Մի քանի հոդվածի վերլուծությամբ փորձենք պարզել, թե ինչքանով է պահպանված սահմանադրական պահանջների կատարումը, և ինչ կտա մեր հասարակությանը օրենքի և հարակից փաթեթի ընդունունը, եթե սահմանաված կարգով ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից ընդունվի և իրավակիրառ պարտադիր կատարման բնույթ հաղորդվի նրան։

Ուրեմն՝ ինչպես ներկայացված է ՀՀ Սահմանադրության և <<Տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասին>> ՀՀ գործող օրենքում և շրջանառվող նախագծի Հոդված 3․-ում, որտեղ մեկնաբանված է Տեղական ինքնակառավարումը և դրա երաշխավորումը Հայաստանի Հանրապետությունում, Կետ 1-ի <<Տեղական ինքնակառավարումը տեղական ինքնակառավարման մարմինների իրավունքն ու կարողությունն է համայնքի բնակիչների շահերից ելնելով, Սահմանադրությանը և օրենքներին համապատասխան, սեփական պատասխանատվությամբ լուծելու համայնքային նշանակության հանրային հարցերը>>:

Սա բնորոշումն է այն ինստիտուտի, որը մեր քննարկման առարկան է, որոնց հավաքական ամբողջությունը Հայաստանի Հանրապետությունն է, բացառապես որոնցում են բնակվում մեր երկրի բնակիչները,որի գործունեությամբ է նաև պայմանավորված վերջիններիս բարեկեցությունը, կառավարման հարցերում հանրային մասնակցության, անվտանգ ապրելու ու զարգանալու ինչպես ներկան, այնպես էլ ապագայում այն հստակ տեսնելու երաշխավորված հեռանկարը։

<<Համայնքային նշանակության հանրային հարցեր>> այսբովանդակ ձևակերպումըառանցքային նշանակություն ունի օրենքի ներքին ամբողջ տրամաբանության վրա և պետք է կարմիր գծի տեսքով ուղեկցի բոլոր հոդվածներում ու կետերում, հարցերը մեկնաբանվեն այս համատեքստում։

Ապացուցված է, որ արդյունավետ կառավարման տեսանկյունից կանխարգելումը առավել նախընտրելի ձև է, քան սպասել հարցերի առաջանալուն, այնուհետև փորձել դրանք լուծել։ Եթե մենք առաջնորդվում ենք սույն նախագծի բովանդակային տրամաբանությամբ, ապա այն որոշում կայացնողներին մղում է պասիվ վարքագծի դրսևորման, քանի որ վերջիններիս համար հասկանալի չէ, թե որտեղ են առաջանում սեփական աշխատանքային գործունեությունը ձևավորող հարցերը, և եթե բավարար անդրադարձ չի կատարվում, ապա ինչ հետևանքների կարող է հանգեցնել դա։ Այսինքն՝ պատճառա-հետևանքային կապը բացակայում է։ Անհասկանալի են հարցերի առաջացման պատճառները, ուստի դրանք դառնում են պակաս կառավարելի։ Օրենքները ընդունվում են հարցերին պատասխան տալու նպատակով, իսկ այս պարագայում հարցեր են ու շարունակ անպատասխան հարցեր։

Արդյո՞ք փոխկապակցվածության սկզբունքով է կառուցված ՀՀ օրենսդրությունը, փոխլրացնում են արդյո՞ք <<Տեղական ինքնակառավարման մարմինների մասին>>, <<Տարածքային կառավարման մասին>> և <<Կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին>> ՀՀ օրենքները։ Միանշանակ՝ ոչ։ Անսահման են բնակչությանը մատուցվող այն ծառայությունները, որոնց մի մասը մատուցվում է համայնքի կողմից, իսկ մի մասը այլ հաստատության, իսկ մի մասն էլ հարցերի մնում են անպատասխան։ Ընդ որում վերը նշված հաստատությունները գործում են միմիանցից անտեղյակ, իսկ բնակչությունը՝ դժգոհ։

Վերջին մի քանի տարիների ընթացքում, իրադարձությունների բերումով, որոշ ուսումնասիրություններ եմ կատարել վերը նշված օրենքների նկատմամբ, համադրել նրանց բովանդակությունը,  փորձել եմ հասկանալ հանրային, քաղաքական պահանջը այդ հաստատությունների նկատմամբ և համոզմունքով պնդում եմ, որ այստեղ է թաքնված մեր համընդհանուր ձախողումների հիմնական պատճառը։

Սույն նախագծի, ինչպես նաև ներակայումս գործող օրենքի 8-րդ հոդվածի 3-րդ ենթակետով, որտեղ ներկայացվում են տեղական ինքնակառավարման սկզբունքները, ձևակերպված է հետևյալ պարբերությունը՝ <<պետական մարմինների լիազորությունները կարող են փոխանցվել տեղական ինքնակառավարման մարմիններին, եթե այդ լիազորություններն առավել արդյունավետ կարող են իրականացվել համայնքներում>>։ Ի հավելումն նախագծի 13-րդ հոդվածի, որտեղ ներկայացված են  տեղական ինքակառավարման մարմինների լիազորությունների ընդհանուր բնութագրերը, 3-րդ և 6-րդ կետերով շարադրված են պատվիրակման պայմանները՝ օրենքով։

Ենթադրելի է, որ, կամ սույն օրենքով, կամ մեկ այլօրենք ևս պետք է ընդունվի, որը կսահմանի պետության կողմից տեղական ինքանակառվարման մարմիններին պատվիրակման պայմանները, պահանջները և այլ անհրաժեշտ իրավական նորմերը։ Տեղեկացնեմ, որ ներկայումս այս հարցերին առնչվող առանձին օրենք գոյություն չունի, ուստի իմ դատողությունները այս հարցի վերաբերյալ ենթադրական են՝ պայմանավորված բազում տարիների փորձառությամբ։

Հիմա հարց՝

• կարո՞ղ է արդյոք պատվիրակման ենթակա գործառույթները մերժվել համայնքի կողմից սեփական նախաձեռնությամբ՝ մասնագիտական, տեխնիկական և այլ պատճառների հիմնավորմամբ,
• եթե համայնքը հրաժարվում է, ով՞ պետք է իրացնի պատվիրակման ենթակա լիազորությունները,
• կարո՞ղ են արդյոք տարբեր համայնքների համար լինել տարբեր ֆինանսական փոխհատուցումներ։

Ավելացնեմ, որ համաձայն օրենսդրության, պետության կողմից համայնքին պատվիրակաման ենթակա լիազորությունները ենթակա են պարտադիր ֆինանսավորման։

Մեկ այլ՝ Հոդված 8-ի առաջին կետի 6-րդ ենթակետով սահմանված է, որ <<համայնքի սահմանների փոփոխությունների իրականացումն օրենքով սահմանված կարգով՝ հանրային շահերից ելնելով, լսելով համայնքի կարծիքը>>։

Այնինչ՝ համաձայն ՀՀ Սահմանադրության Հոդված 31-ի՝ <<Ոչ ոքի չի կարելի զրկել սեփականությունից, բացառությամբ դատական կարգով՝ օրենքով նախատեսված դեպքերի>>։

Սույն նախագծի Հոդված 9-ով, որտեղ ներկայացված են պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների փոխհարաբերությունները, 5-րդ կետով հանդիպում ենք այսպիսի շարադրանքի <<Պետական մարմինների կողմից տեղական ինքնակառավարմանը վերաբերող քաղաքականության մշակման, պլանավորման և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին անմիջականորեն առնչվող որոշումներ կայացնելու գործընթացներում այդ մարմինները խորհրդակցում են տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ: Տեղական ինքնակառավարման մարմինների հետ խորհրդակցելու կարգավորումները սահմանվում են սույն օրենքով>>:

Ինչո՞ւ են միայն խորհրդակցվում, հաշվի է առնվում արդյո՞ք համայնքի կարծիքը, թե՝ ոչ։ Չէ որ ՀՀ Սահմանդրության Հոդված 1-ը Հայաստանի Հանրապետությունը հռչակել է որպես՝ <<ինքնիշխան, ժողովրդավարական, սոցիալական, իրավական պետություն>>։ Անհասկանալի է, որ սեփական քաղաքականությանը վերաբերող քաղաքականության մշակման, պլանավորման և տեղական ինքնակառավարման մարմիններին անմիջականորեն առնչվող որոշումներ կայացնելու գործընթացներում նախագծի հեղինակները համայնքի հետ հարաբերվելու հարցում նախընտրում են առաջնորդվել մանիպուլիացիայի եղանակով։

Քանի որ վերևում ներկայացվեց սոցիալական պետություն լինելու սահմանադրական պահանջի մասին, ուստի հակիրճ անդրադարձ կատարեմ Հոդված 56-ին՝ համայնքի ղեկավարի լիազորությունները սոցիալական աջակցության բնագավառում, որտեղ առաջին կետով սահմանված են վերջինիս սեփական լիազորությունները․ <<1. Համայնքի ղեկավարը սոցիալական աջակցության բնագավառում իրականացնում է հետևյալ սեփական լիազորությունները.

1) միջոցներ է ձեռնարկում հայտնաբերելու սոցիալական աջակցության կարիք ունեցող անձանց և ընտանիքներին.

2) միջոցներ է ձեռնարկում սոցիալական աջակցության կարիք ունեցող անձանց և ընտանիքներին՝ օգնելու հայտնաբերել և օգտագործել դժվարություններ հաղթահարելու իրենց կարողությունները.

3) նպաստում է համայնքում բնակվող սոցիալական աջակցության կարիք ունեցող անձանց և ընտանիքների սոցիալական կարիքների բավարարմանը՝ կազմակերպելով տնային այցելություններ և հնարավորության դեպքում մատուցելով «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքով սահմանված սոցիալական ծառայություններ կամ ուղղորդելով սոցիալական ծառայություններ տրամադրող տարածքային մարմիններ կամ մասնագիտացված այլ կազմակերպություններ.

4) որպես «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքով սահմանված աջակցող ցանցի ներկայացուցիչ՝ համագործակցում է վերջինիս մասնակիցների հետ.

5) ապահովում է «Սոցիալական աջակցության մասին» օրենքով սահմանված տեղական սոցիալական ծրագրերի կազմումը և իրականացումը՝ որպես առանձին ծրագիր կամ որպես համայնքի զարգացման ռազմավարության բաղկացուցիչ մաս:

2. Սույն հոդվածի 1-ին մասում նշված լիազորություններն իրականացվում են թիրախային և հասցեական մոտեցմամբ՝ սոցիալական աջակցությունը ցուցաբերելով ըստ անհատական վերականգնման ծրագրի:

Իսկ հիմա մի քանի ուղղակի մեջբերումներ ՀՀ աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարության կանոնադրությունից, համաձայն որի նախարարությունը իրականացնում է հետևյալ գործառույթները՝

է. հաշմանդամություն ունեցող անձանց, կանանց, երեխաների, տարեցների, կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված, բռնության ենթարկված և օրենսդրությամբ սահմանված առանձին կատեգորիայի այլ անձանց սոցիալական պաշտպանություն, հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանություն և սոցիալական պաշտպանություն, կյանքի դժվարին իրավիճակում հայտնված ընտանիքի (անձի) սոցիալական գնահատում (սոցիալական կարիքների գնահատում) և սոցիալական աջակցություն։

Ինչպես նաև <<կազմակերպում և ապահովում է ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգի հիմնախնդիրներն ուսումնասիրելու (վերլուծելու) աշխատանքների իրականացումը, մշակում է առաջարկություններ այդ հիմնախնդիրները լուծելու ուղղությամբ, ինչպես նաև մշակում է ընտանիքի սոցիալական գնահատման համակարգի կատարելագործման համապատասխան պետական ծրագրեր և ապահովում է այդ ծրագրերի իրականացումը>>։

Հիմա, եթե պետությունը սույն նախագծով սահմանված լիազորությունները դասակարգել է պետական շահի համատեքստում, ուստի

• ի՞նչ փոխվեց մեր երկրում, որ հետայսու այն դառնում է համայնքային շահի տիրույթի հարց,
• ինչպիսի՞ արդյունքներ կարձանագրենք, եթե այս հարցերի լուծումը   վերապահենք համայնքներին,
• նախարարության կանոնադրական պարտավորություններից հանվում են արդյո՞ք այս հարցերով զբաղվելու լիազորությունները,
• ենթադրելի է, որ բյուջեից կհանվեն այդ հարցերի լուծման համար նախատեսված միջոցներն ու ռեսուրսները, նաև կլինի աշխատակազմի օպտիմալացում,
• չէ որ ակնհայտ է, որ առկա է երկու տարբեր ինստիտուտների կողմից նույն հարցերով զբաղվելու արատավոր կառավարման փաստը։

Սույն նախագծի Հոդված 54-ում ներկայացված են համայնքի ղեկավարի լիազորությունները կրթության, մշակույթի և երիտասարդության հետ տարվող աշխատանքների բնագավառում, որի 1-ին կետով շարադրված է Համայնքի ղեկավարի պետության պատվիրակած լիազորությունները։ Վերջինիս 1-ին ենթակետով հանդիպում ենք հետևյալ պարբերության՝ <<կազմակերպում է Հայաստանի Հանրապետության տոների և հիշատակի օրերի հետ կապված միջոցառումներ>>։

Հարց է առաջանում, եթե պետական տոներն ու հիշատակի օրերը սահմանված են օրենքով, ինչը ենթադրում է, որ նրա պահանջը պարտադիր է բոլորի համար, ինչո՞վ է պայմանավորված, որ համայնքի համար այն դառնում է պատվիրակված, այլ ոչ թե պարտադիր։

Գյուղատնտեսության բնագավառում համայնքի ղեկավարի լիազորությունները մեկնաբանող հոդված 57-ի առաջին կետի, երրորդ ենթակետում հանդիպում ենք՝ << 1. Համայնքի ղեկավարը գյուղատնտեսության բնագավառում իրականացնում է հետևյալ սեփական լիազորությունները. 3) իրականացնում է համայնքի գյուղատնտեսական ռեսուրսների հաշվառում, որի կարգը սահմանում է Հայաստանի Հանրապետության կառավարությունը>>։

Ինչու՞ պիտի համայնքը զբաղվի վիճակակագրությամբ․ եթե սա համայնքային վիճակագրական համակարգ ստեղծելուն միտված առաջին քայլն է, ու հաջորդելու են տրամաբանված ու փոխկապակցված այլ քայլեր, ապա ինչ որ տեղ ընդունելի է։ Հակառակ պարագայում, համայնքը սա իրականացնելու որևէ ռեսուրս չունի, նաև սա համայնքային նշանակության հարց չէ, համաձայն սահմանադրական <<համայնքային նշանակության հարցեր>> ձևակերպման։

Անասնաբուժության, անասնաբուծության և բուսասանիտարիայի բնագավառներում համայնքի ղեկավարի լիազորությունները պարզաբանող Հոդված 58-ի առաջին կետի, առաջին ենթակետով սահմանաված է, որ <<1. Համայնքի ղեկավարը անասնաբուժության և անասնաբուծության բնագավառում իրականացնում է հետևյալ սեփական լիազորությունը. <<1) լիազոր մարմնին տրամադրում է կատարված անասնահակահամաճարակային միջոցառումների, հայտնաբերված վարակիչ և ոչ վարակիչ հիվանդությունների վերաբերյալ տեղեկատվություն>>։

Այնինչ վարակիչ և ոչ վարակիչ հիվանդությունները բացառապես ախտորոշվում են սույն կետում նշված լիազոր մարմնի կառուցվածքի մաս հանդիսացող, ՀՀ-ում գործող միակ լաբորատորիայում․ համայնքը ախտորոշման որևէ ինստիտուտ չունի։

Այսինքն՝ համայնքը խնդրելու է լիազոր մարմնին անհրաժեշտ ժամկետում ախտորոշված հիվանդությունների վերաբերյալ տեղեկատվություն փոխանցել, որպեսզի ինքն էլ փոխանցի նույն լիազոր մարմնին, ումից ստացել է այդ տեղեկությունները։

Երկրոդ ենթակետով սահմանված է, որ <<ապահովում է անասնաբուժական ծառայության գործունեության կազմակերպումը՝ համայնքն սպասարկող անասնաբույժի միջոցով>>։

Այս կետի հետ կապված, տեղեկացնեմ՝  <<Անասնաբուժության մասին>>  ՀՀ օրենքի՝ <<համայնքը սպասարկող անասնաբույժը`  մեկ կամ մի քանի համայնքում անասնահամաճարակային պետական միջոցառումների շրջանակներում անասնաբուժական ծառայություն իրականացնող անձն է>>։

Սա չի նշանակում, որ վերջինս համայնքի աշխատակազմում ներգրավված պաշտոնատար անձ է։ Այս ձևակերպումը միայն դասակարգում է, որ համայնքը սպասարկող անասնաբույժը գործում է համայնքի տարածքում, ոչ թե լաբորատորիայում, կամ տեսչությունում, կամ որևէ այլ կառույցում։

Համայնքը չի պլանավորում պետական միջոցառումներ, անհրաժեշտ նյութ, պատվաստանյութ չի գնում, առավել ևս չի պահպանում, կամ տեղափոխում, ուստի ինչպես կարող է կազմակերպել՝ անհասկանալի է։ ևՎ կամ, եթե դա պետական միջոցառում է, ինչ ձևակերպված է սույն օրենքով, առավել ևս պետական կառավարման համակարգում՝ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարության կառուցվածքում, գոյություն ունի պետական ոչ առևտրային կազմակերպություն, որի ստեղծման նպատակը հենց այս միջոցառումների կազմակերպումն է, ինչպես է հիմնավորվում այսպիսի պահանջ ներառումը սույն նախագծում։ Միգուցե՞ սույն նախագծի հեղինակները տեղյակ չեն վերը նշված ՊՈԱԿ-ի գոյության մասին։ Առավել ևս, որ պետական միջոցառումների շրջանակներում ներառված հիվանդությունների ցանկում են սիբիրախտը, բրուցելոզը, ժանտախտը, դաբաղը և այլ խիստ վտանգավոր ու վարակիչ հիվանդություններ։

Վարակիչ հիվանդությունները չեն կարող լինել համայնքային նշանակության,  հիվանդությունը համարվում է վարակիչ, քանի որ այն ունի արագ տարածվելու և մեծ տնտեսական վնասներ հասցնելու ունակություն։ Ինչը նշանակում է, որ այն երբեք չի կարող լինել համայնքային նշանակության, այսինքն՝ համայնքը չի կարող ապահովել կազմակերպումը։

Անչափ մտահոգիչ է, որ մեր երկրի պետական կառավարման մարմիններում աշխատում են այսպիսի պաշտոնատար անձինք, ովքեր ունեն այսօրինակ պատկերացումներ սեփական պատասխանատվության ոլորտի կամ բնագավառի վերաբերյալ։

Սույն նախագծի հոդված 47-ը վերաբերում է համայնքի ղեկավարի լիազորություններին արտակարգ իրավիճակներից բնակչության պաշտպանության և քաղաքացիական պաշտպանության կազմակերպման բնագավառներին, որ 2-րդ կետով, այսինքт պատվիրակաված լիազորությունների շրջանակներում է տեղադրված հետևյալ պահանջները՝

1. կազմակերպում է համայնքի քաղաքացիական պաշտպանության միջոցառումների պլանավորումը և իրականացումը.
2. իրականացնում է համայնքի բնակչության, նյութական և մշակութային արժեքների տարահանումը, բնակչության պատսպարումը և անհատական պաշտպանության միջոցներով ապահովումը.
3. ստեղծում է համայնքային քաղաքացիական պաշտպանության ծառայություններ.
4. ստեղծում է քաղաքացիական պաշտպանության կազմակերպման համար անհրաժեշտ ուժեր և ապահովում այդ ուժերի պատրաստականությունը.
5. իրականացնում է վթարավերականգնողական միջոցառումներ` արտակարգ իրավիճակներում համայնքային ենթակայության կենսաապահովման օբյեկտների անխափան աշխատանքն ապահովելու համար.
6. կազմակերպում է փրկարարական աշխատանքներ համայնքի տարածքում.
7. իրականացնում է սեյսմիկ ռիսկը նվազեցնելու, արտակարգ իրավիճակների կանխման և հնարավոր հետևանքների նվազեցման միջոցառումներ համայնքի տարածքում:

 Սույն հոդվածում շարադրված պատվիրակված լիազորությունները ներակայումս համայնքների կողմից իրականացվում է մշտական ռեժիմով, ինչը ենթադրում է, որ այն սեփական լիազորություն է։

Առավել ևս, սրանք մշտական ռեժիմով, անընդհատ իրականացվելիք գործառույթներ են, ուստի պիտի ունենան պարտադիր բնույթ, այլ ոչ թե կախված լինեն պետության կողմից համայնքին պատվիրակման անհրաժեշտության ձևակերպումից, կամ չձևակերպումից։

Արտակարգ իրավիճակը՝ չնայած ռիսկերի հնարավոր կանխատեսումների, ի հայտ է գալիս անսպասելի ձևով։ Համայնքը և մնացյալ հաստատությունները, անկախ սեփականության ձևից, մշտական ռեժիմով պետք է պատրաստ լինեն հակազդել արտակարգ իրավիճակներին, մեղմել վտանգների ազդեցությունը, ապահովեն բնակչության և նրանց նյութական արժեքների տարահանումը։

 Մի նկատառում հարակից փաթեթի օրենքների վերաբերյալ։

Համաձայն <<Առևտրի եվ ծառայությունների մասին» օրենքում փոփոխություն կատարելու մասին նախագծի՝ <<սույն օրենքից բխող տեղական ինքնակառավարման մարմինների լիազորությունների իրականացման նկատմամբ հսկողությունը իրականացվում է համապատասխան տեսչական մարմնի կողմից>>։

Նախագծի հեղինակներին տեղեկացնեմ, որ համաձայն ՀՀ օրենսդրության Տեսչական մարմիններին վերապահված է հսկողություն իրականացնել տնտեսվարող սուբյեկտների նկատմամբ։ Համայնքը տնտեսվարող սուբյեկտ չէ, կրկին անրադառնամ ՀՀ Սահմանադրությանը, Տեղական ինքնակառվարման մարմինների մասին ՀՀ օրենքով տեղական ինքնակառավարման մարմինների բնորոշմանը՝ <<․․․համայնքային նշանակության հարցեր․․․>> և սույն առաջարկը ուղղակիորեն հակասում է նշված իրավական ակտերին։

Ակնհայտ է, որ սույն նախագծի ընդունումը լի է սահմանադրական պահանջների խախտումներով, ինչը ենթադրում է, որ անհրաժեշտություն կա այն հիմնովին վերանայելու։

Պակաս կարևոր չեմ համարում, որ մի շարք բնագավառներում համայնքի ղեկավարին վերապահվում են լիազորություններ, որոնք այդ համատեքստում կդառնան անլուծելի ու առավել կվատթարացնեն մեր երկրի բնակիչների կյանքի որակը։

Առավել կարևոր եմ համարում օգտվել ընձեռնված հնարավորությունից և առաջարկում եմ ամբողջապես վերանայել թե՛ պետական տարածքային կառավարման, և թե՛ կառավարության կառուցվածքի և գործունեության մասին ՀՀ օրենքները, բարեփոխել կառավարման համակարգը բոլոր մակարդակներում։

Որքանով որ պարտավորված էի, հակիրճ ներկայացրի հիմնավոր մտահոգություններս, այդ իսկ պատճառով չեմ անրադառնում մի շարք այլ հոդվածների, որտեղ ակնհատ են բազում բացթողումներ ու անհամապատասխանություններ սահմանադրական պահանջների նկատմամբ։

Նախագծի հեղինակներին առաջարկում եմ հանել այն շրջանառությունից, անիմաստ եմ համարում մի թերի օրենքը փոխարինել մեկ այլ թերի օրենքով։

Հանդես եկեք համագործակցության հայտարարությամբ։ Բարեբախտաբար տարբեր ոլորտներում կան մասնագետներ, ովքեր պատրասակամ կլինեն սեփական գիտելիքներն ու հմտությունները ներդնել, լուծումներ առաջարկել՝ իրականում բարեփոխել տեղական ինքնակառավարումը՝ համապատասխան օրենքի ընդունմամբ։  

Վերլուծության հեղինակ՝ Թաթուլ Ստեփանյան