ՌԴ-ն և Իրանը լավ գիտեն փաշինյանական Հայաստանի ինքնիշխանության սահմանները․ Բենիամին Մաթևոսյան

Քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանն Alpha News-ի եթերում «Վերնագիր» հեղինակային հաղորդման ընթացքում ներկայացրել է թեմայի շուրջ մասնագիտական վերլուծություն, որում մասնավորապես ասվում է.

«2023 թվականի դեկտեմբերի 8-ին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը հայտարարեց տարածաշրջանում տրանսպորտային հաղորդակցությունների ապաշրջափակման վերաբերյալ բանակցային տարբերակներից մեկը, որը քննարկվել էր Արևմտյան բանակցային հարթակում։ Խոսքը «Ադրբեջանցիների համար Սյունիք մուտք գործելու Կալինինգրադյան մոդելի» մասին է, որը չի ենթադրում Հայաստանի Հանրապետության տարածքում տրանսպորտային միջոցների կանգառ, որոնք Ադրբեջանի հիմնական հատվածից կտեղափոխվեն Նախիջևան։ Ալիևի հայտարարությունից որոշ ժամանակ անց Հայաստանի մի շարք պաշտոնյաներ, այդ թվում՝ Ալեն Սիմոնյանը, հաստատեցին, որ Սյունիքում Ադրբեջանի և Նախիջևան մինչև ճանապարհի վերահսկողությունը կարող է փոխանցվել մասնավոր ընկերության։

Թեև ԱԺ նախագահ Ալեն Սիմոնյանն այսօր լրագրողներին համոզում էր, որ ՀՀ տարածքով հաղորդակցությունները վերահսկողության նման տարբերակը չի խախտում երկրի ինքնիշխանությունը, սակայն փաստը մնում է փաստ, որ ստորագրելով հաղորդակցությունների վերահսկողությունը մասնավորին փոխանցելու մասին փաստաթուղթը, Հայաստանի Հանրապետությունը պաշտոնապես ճանաչելում է իր տարածքում անվտանգությունն ապահովելու անկարողության փաստը և այդ պատասխանատվությունը (այսինքն՝ ինքնիշխանության մի մասը) փոխանցելու է մասնավոր կազմակերպության, որը, փաստացի, ավելի վստահելի է, քան ՀՀ անվտանգության մարմինները։

Այս իրավիճակում կա ևս մեկ կարևոր նրբերանգ՝ հաշվի առնելով ՀՀ իշխանությունների «աշխարհաքաղաքական հակումները», հաշվի առնելով, թե որ հարթակում է հայտնվել կոմունիկացիաների վերահսկողությունը մասնավոր ընկերությանը փոխանցելու գաղափարը, կարելի է ենթադրել, որ մասնավոր ընկերությունը նույնպես արևմտյան է լինելու։ Ավելին, դա կարող է լինել ՀՀ-ում եվրոպացի դիտորդների ներկայության տրամաբանական շարունակությունը՝ դառնալով Անդրկովկասում արևմտյան ներկայության միասնական համակարգի մաս։

Իրանը և Ռուսաստանը չեն կարող դա չհասկանալ, և ըստ այդմ չեն կարող չգործել։ Վերջին շրջանում Ռուսաստանի Դաշնությունը ակտիվորեն առաջ է քաշում 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ի փաստաթղթում պարունակվող դրույթների ամբողջական իրականացման անհրաժեշտության գաղափարը, ներառյալ նշված փաստաթղթի 9-րդ պարբերությունը, որը նախատեսում է տարածաշրջանային հաղորդակցությունների բացում՝ ոչ թե մեկ երթուղու (օրինակ՝ «Զանգեզուրի միջանցքի»), այլ բոլոր կոմունիկացիաների՝ ու ոչ միայն Հայաստանի Հանրապետության տարածքում, այլև ողջ տարածաշրջանում:

Իրանում անընդունելի են համարում Մոսկվայի այս դիրքորոշումը: Դիրքորոշում, որը պայմանավորված է Փաշինյանի՝ մասնավոր ընկերությանը հաղորդակցությունների վերահսկողության գաղափարի քողի տակ միջանցքը Արևմուտքին հանձնելու ցանկությամբ։ Ակնհայտ է, որ Իրանի և Ռուսաստանի Դաշնության ղեկավարների շփումների ընթացքում, որոնք տեղի կունենա հոկտեմբերին Կազանում կայանալիք BRICS-ի գագաթնաժողովում, երկու երկրների ղեկավարները, ամենայն հավանականությամբ, կհասկանան միմյանց: Հատկապես այն, որ այս հարցում Խնդիրը ոչ թե հաղորդակցությունների ապաշրջափակման ռուսական տարբերակում է, որն ուղղված չէ Իրանի դեմ, այլ ուղղված է 2024 թվականի հուլիսի 17-ի համատեղ հայտարարության իրականացմանը, որում ասվում է, որ կողմերը դեմ են տարածաշրջանային խաղացողներից դուրս տարածաշրջանային գործընթացներին ներգրավվելուն։

Ակնհայտ է, որ Թեհրանն ու Մոսկվան պաշտպանում են իրենց ազգային շահերը, որոնք ոչ միշտ են համընկնում։ Կարևոր է հասկանալ, սակայն, որ հաղորդակցությունների ապաշրջափակման հետ կապված Հայաստանի իշխանությունների դիրքորոշման պատճառով Իրանն ու Ռուսաստանի Դաշնությունը չեն հրաժարվի իրենց փոխշահավետ գործընկերությունից (դրա վառ օրինակն է՝ Թեհրանի կողմից Ռուսաստանին բալիստիկ հրթիռների վերջին մատակարարումը): Ակնհայտ է նաև, որ Հայաստանի Հանրապետության շուրջ գործընթացներն ընթանում են երկրի ղեկավարության խայտառակ լռության ներքո։

Օրինակ, այսօր՝ սեպտեմբերի 9-ի առավոտյան, Նիկոլ Փաշինյանը, ուղիղ եթեր դուրս գալով, չմեկնաբանեց իրավիճակը, այլ միայն հրավիրեց ՀՀ քաղաքացիներին՝ կազմելու իրենց բնակավայրի խնդիրների ցանկը։ «Հանրապետության մասշտաբով զավխոզ» աշխատելը Փաշինյանի ինքնիշխանության սահմանն է: Մոսկվայում և Թեհրանում (և Բաքվում և Անկարայում, ինչպես նաև Վաշինգտոնում, Լոնդոնում և Բրյուսելում) շատ լավ գիտեն Փաշինյանի Հայաստանի ինքնիշխանության սահմանները։ Պետություն, որը չունի կարմիր գծեր…

Միակ խնդիրն այն է, որ հակասությունների թնջուկի վերածվելու պատճառով Հայաստանը կարող է բառիս բուն իմաստով բզկտվել։

Մտածե՛ք այդ մասին…»։