Թուրքիա-Ռուսաստան. նավթային բիզնեսն արեւմտյան պատժամիջոցների պայմաններում հղի է անակնկալներով

Պուտինի՝ Թուրքիա կատարելիք այցի ժամկետները դեռ համաձայնեցված չեն դիվանագիտական ուղիներով, սակայն նախապատրաստական աշխատանքներ են տարվում, այս մասին հայտնել են Էրդողանի գրասենյակից: Ուղեւորությունն օրակարգում չի մնում, բայց ժամկետները դեռ համաձայնեցված չեն, նախապատրստական աշխատանքներ են ընթանում: Ավելի վաղ Թուրքիայի մայրաքաղաքում տեղեկացված դիվանագիտական աղբյուրը հայտնել էր, որ այնտեղ ակնկալում են ամենամոտ հեռանկարում ընդունել Ռուսաստանի առաջնորդին: Պուտինի՝ Թուրքիա կատարելիք այցի հստակ ժամկետները դեռ որոշված չեն: Այս մասին հայտնել է ՌԴ նախագահի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը:

Վերջին շաբաթների եւ ամիսների պաշտոնական շփումների վերաբերյալ տեղեկատվության հարաբերական լակոնիկությունը որոշ չափով համալրվում է երկկողմ հարաբերությունների տարբեր ասպեկտները լուսաբանող տեղական եւ արտասահմանյան լրատվամիջոցների արտահոսքերով: Այսպես, Nordic Monitor-ը գրում է ռուսական նավթի իրացման ինչ-որ ոչ ֆորմալ սխեմայի առկայության մասին, որը ենթադրաբար կազմակերպվել է Թուրքիայի առաջնորդի շրջապատի կողմից, ինչը հանգեցրել է հարյուր միլիոնավոր դոլարների մասշտաբային խարդախության, ինչը ռուսական կողմին դրդել է իրավական եւ այլ պաշտպանության միջոցներ փնտրել Erdogan’s family plundered Russian oil money in a massive fraud, inviting Putin’s wrath - Nordic Monitor։ Բախվելով արեւմտյան պատժամիջոցների ճնշմանը՝ Մոսկվան դիմել է թուրք գործըներներին գլոբալ վաճառքները հեշտացնելու համար՝ հույս ունենալով օգտագործել ԱՄՆ-ի հետ կապված թուրքական բանկային համակարգը, որն ի սկզբանե շրջանցել էր պատժամիջոցների պահպանումը Էրդողանի կառավարության հրամանով, պնդում է պարբերականը։ «Նավթ վարկի դիմաց» սխեմայի շրջանակներում արտասահմանյան գնորդներին վաճառվող ռուսական նավթի մի մասն ուղարկվել է Mostrade Danışmanlık Ticaret Limited Şirketi (Mostrade) փոքր ֆինանսական խորհրդատվական ընկերության միջոցով, որը հիմնադրվել է 2019 թ-ի հոկտեմբերի 31-ին Ստամբուլում՝ ադրբեջանական ծագման ռուսական անձնագիր ունեցող ոմն Զալեմ Սուլեյմանովի կողմից։

Ընկերության սկզբնական կապիտալը հայտարարագրվել է 10 հազար թուրքական լիրայի (մոտ 1750 դոլար) չափով, ինչը որոշակի մտորումնրի տեղիք է տալիս։ Mostrade-ի իրական սեփականատերը կարող էր լինել Ֆուադ Հուսեյնլին՝ բրիտանա-ադրբեջանական երկքաղաքացի, որի մոտ Սուլեյմանովն իբր վարորդ է աշխատել։ Մոսկվայի վարկային բանկը (MKB) mostrade – ին վարկ է տրամադրել ռուսական նավթ գնելու համար՝ ինչպես ուղղակիորեն, այնպես էլ MKB-ի հետ կապված հոնկոնգյան Akida Trading Limited ընկերւոթյան միջոցով: Թղթի վրա այն կարծես թե Mostrade-ը բանկից եւ նրա դուստր ձենարկություններից վարկային գիծ է ստացել՝ վճարելով պարտքի գումարը տոկոսներով, մինչդեռ իրականում այն գումար էր հավաքում այլ երկրների վերջնական սպառողներից, ինչպիսիք են Հնդկաստանը եւ Չինաստանը, թուրքական եւ էմիրատական բանկերի միջոցով՝ որպես ռուսական նավթի վճարում համաձայնեցված գներով: Այնուամենայնիվ, Mostrade-ը, որը նաեւ հայտնի է որպես Mostrade-ի դուստր ձեռնարկություն, չի վճարել որպես ռուսական նավթի վճարում համաձայնեցված գներով։ Հաղորդվում է՝ այս սխեմայի շրջանակներում բանկի կողմից թողրկված վարկային գծի վրա Mostrade ծախսել է 20 միլիարդ ռուբլի:

Թուրքական բանկային համակարգ մուտք գործելու համար Mostrade-ի սեփականատիրոջն անհրաժեշտ էր Թուրքիայի քաղաքացիություն եւ կաավարության աջակցություն, եւ 2022ի մայիսի 16-ին ընկերությունը հանձնվեց 33-ամյա ֆինանսական խորհրդատու Մուստաֆա Յիգիթ Զերենին (Mustafa Yiğit Zeren), եւ նրա բաժնետոմսերը նրան վաճառվեցին 10 հազար թուրքական լիրայով։ Ավելի վաղ ընտանեկան ոչ մեծ ֆիրման կառավարող, անգլերեն, իսպաներեն եւ ռուսերեն լեզուների տիրապետող Մերսինի բնակչուհին արագորեն հայտնվել է Թուրքիայի ամենահարուստ գործարարների շարքում, հատկապես Էրդողանի ընտանիքի, այդ թվում՝ նրա որդի Բիլալի եւ փեսա Բերաթ Ալբայրաքի հետ ունեցած սերտ կապերի շնորհիվ: Այս կպերը ոչ միայն հարստացրել են Zeren Group-ի ղեկավարին, նրա համախոհներին եւ Էրդողանի ընտանիքի անդամներին պետական պայմանագրերի եւ մրցույթների շնորհիվ, այլեւ թույլ են տվել նրանց ազատ աշխատել Թուրքիայի շահութաբեր էներգետիկ, հանքարդյունբերության, կապի եւ շինարարության ոլորտներում, ինչպես նաեւ Մեծ Բրիտանիայում եւ Մոնտենեգրոյում Mustafa Yiğit Zeren kimdir? Türkiye Petrolleri'nin yeni sahibi Mustafa Yiğit Zeren kaç yaşında ve nereli? - Haberler: Զերենի եւ Էրդողանի ընտանիքի միջեւ կապի հաստատմանը նպաստող միջնորդը գործարար Հալիլ Իբրահիմ Բակաչին է (Halil Ibrahim Bacacı), ով կարեւոր դեր է խաղացել վերոնշյալ միջնորդական սխեմայի իրականացման գործում, շարունակում է գաղտնիւքներ բացահայտել Nordic Monitor- ը:Բակաչին սերտորեն համագործակցում է նույն Բիլալ Էրդողանի հետ, ում հետ միասին սովորել է Ստամբուլի Իսլամական միջնակարգ դպրոցում:

Նման հեռանկարային կապեր ձեռք բերելով՝ Զերենը խոչընդոտների չի հանդիպել թուրքկան ֆինանսական համակարգի օգտագործման լիցենզիաների եւ թույլտվությունների ստացման հարցում, չնայած բանկային կարգավորման եւ վերահսկողության գործակալության (BDDK) մտավախություններին՝ կապված ռուսական նավթի առեւտրին աջակցելու համար արեւմտյան հնարավոր պատժամիջոցների հետ: 2022 թ-ի հունիսի 23-ին Zeren-ը հիմնել է Eurasia Sealine Gemicilik ve Ticaret Limited Şirketi անունով բեռնափոխադրող ընկերություն՝ 100 հազար թուրքական լիրա կապիտալով՝ ռուսական նավթ տեղափոխելու համար։ Զեկույցները ցույց են տալիս, որ Mostrade-ն օգտագործել է այս բեռնափոխադրող ընկերությունը՝ 56 միլիարդ դոլար արժողությամբ նավթի մատակարարումները մշակելու համար: Իսկ մեկ տարի անց՝ 2023 թ-ի հունիսի 1-ին, ըստ առեւտրային ռեգիստրի գրառումների, Zeren-ը mostrade-ի կապիտալն ավելացրել է մինչեւ 40 միլիոն թորքական լիրա, որպեսզի ստեղծի այն տեսքը, որ ընկերությունը կարող է հարյուր միլիոնավոր դոլարների ռուսական նավթի գնումներ կատարել։ Սկզբում ամեն ինչ հարթ էր աշխատում։ Mostrade-ի կողմից մոսկովյան բանկի վարկային գծի միջոցով ձեռք բերվծ ռուսական նավթը հաճախորդներին առաքվում էր Հնդկաստան եւ Չինաստան: Mostrade-ը վճարումներ է ստացել վերջնական օգտագործղներից եւ եկամուտները փոխանցել MKB-ին՝ հանած միջնորդավճարը: Թուրքական պետական վարկատուներ VakıfBank-ը եւ Emlak Katılım Bank-ը աջակցել են այս փոխանցումներին մինչեւ 2023 թ-ի դեկտեմբեր, երբ բանկերը հրաժարվեցին գործարքներից՝ ամերիկյան պաշտոնյաների նախազգուշացուներից հետո ԱՄՆ-ի հնարավոր պատժամիջոցների վերաբերյալ մտահոգությունների պատճառով: Որպես ժամանակավոր լուծում՝ Zeren - ը բանկային հաշիվներ բացեց Արաբական Միացյալ Էմիրություններում եւ սկսեց դրանց միջոցով փոխանցել նավթի վաճառքից ստացված եկամուտները, մինչդեռ խումբը նախատեսում էր ձեռք բերել իր սեփական բանկը՝ այդ գործարքներն ավելի ազատ իրականցնելու համար: 2023 թ-ի նոյեմբերի 13-ին Զերենը BBC-ին հայտնել է, որ համաձայնագիր է ստորագրել Turkland բանկ-ի (T-BANK) ձեռքբերման մասին, որը պատկանում է լիբանանյան Հարիրի ընտանիքին, որը նույնպես սերտ կապեր է ունեցել Էրդողանի հետ: Գործարքը բախվեց դիմադրության BDDK-ում, Զերենը ներգրավեց իր կապերը այդ խոչընդոտները հաղթահարելու համար, սակայն 2024 թ-ի հուլիսին T-Bank-ի ղեկավար Միշել Աքքադի BDDK-ի պաշտոնյաների հետ հանդիպումից հետո բանկը միակողմանիորեն չեղյալ հայտարարեց վաճառքը:

Մինչ ռուսական նավթը վաճառվում էր Mostrade-ի միջոցով, Զերենի մարդիկ, ենթադրաբար, սկսեցին դուրս բերել ակտիվները՝ օգտագործելով հասույթը Թուրքիայում ընկերությունների ձեռքբերման համար՝ ներառյալ հարյուրավոր բենզալցակայաններ ամբողջ երկրում, եւ դա սկսեց հարցեր առաջացնել: Akida Trading Limited-ը՝ հոնկոնգյան ընկերությունը, որը պատասխանտու է մոսկովյան վարկային բանկին պարտքերի հավաքագրման համար, 2024ի մայիսի 2-ին հայց է ներկայացրել Մոսկվայի Արբիտրաժային դատարան՝ պահանջելով կալանք դնել Մոստրեյդի եւ նրա սեփականատեր Զերենի պատկանող ակտիվների վրա։ Դատավոր Ավագիմյանը վճիռ է կայացրել հօգուտ ակտիվների կալանավորման: Ավելին՝ Akida-ն հայց է ներկայացրել ՌԴ առեւտաարդյունաբերական պալատին կից Միջազգային առեւտրային արբիտրաժային դատարան։ Դատական քաշքշուկն անդրադարձել է նաեւ Թուրքիային. Akida-ի փաստաբանները քրեական գործի դեմ բողոք են ներկայացրել Ստամբուլի գլխավոր դատախազություն՝ պահանջելով 593,7 մլն դոլար ընդհանուր գումարի պարտքի փոխհատուցում եւ ապօրինի գործունեության հետաքննություն: Հետագայում գործը փոխանցվել է դատախազությանը կից կազմակերպված հանցավորության դեմ պայքարի բյուրոյին։

Էրդողանի ընտանիքի կողմից աջակցվող Zeren ընկերությանը, կարծես, այս ամենը չի կանգնեցրել։ Քանի որ Էրդողանը վերահսկում էր Թուրքիայի դատական համակարգը, եւ իրավապահ մարմինները պահանջում էին քաղաքական հավանություն՝ կառավարւթյունում սերտ կապեր ունեցող անձանց դեմ միջոցներ ձեռնարկելու համար, Zeren Group-ը շարունակում էր գործել սովորական ռեժիմով: 2023 թ-ի դեկտեմբերին Zeren ներդրումային ընկերությունը՝ Zeren Group Yatırım Holding AŞ-ը, ավարտեց Altınbaş Petrol ve Ticaret AŞ-ի ձեռքբերման գործարքը, որը ղեկավարում է 259 բենզալցակայան ամբողջ երկրում: 2024 թ-ի հուլիսին խումբը պայմանագիր է կնքել նաեւ TP Petrol Dağıtım A. Ş-ի գնման համար, որին պատկնում են ավելի քան 800 բենզալցակայաններ (երկրորդ գործարքը սպասում է կարգավորող մարմինների հաստատմանը): Հուլիսի թողարկման համաձայն, Zeren Group-ը, իբր, չի տեղեկացվել թուրքական իշխանութունների կողմից նախապատրաստվող որեւէ քրեական հետաքննության մասին, եւ նրա գլխավոր տնօրենին չի սպառնում ճանապարհորդության արգելք կամ այլ պատժիչ դատական միջոցներ: Ընկերությունը հայտարարել է, որ ոչ մի կապ չունի Mostrade հետ եւ անցյալի ցանկացած խնդիր վերագրել է Հուսեյնլիին, ով, ըստ տեղեկությունների, իրավական խնդիրների է բախվում ինչպես Ռուսաստանում, այնպես էլ Ադրբեջանում՝ խարդախության մեղադրանքով:

Առեւտրային ռեգիստրի գրառումներից կարելի է իմանալ, որ Զերենն իր Mostrade բաժնետոմսերը փոխանցել է Թուրքիայի քաղաքացի Սավաշ Օզսոյին՝ 2024 թ-ի մայիսի 6-ին։ Ավելին, ընկերության գրասենյակը տեղափոխվել է այն շենքից, որտեղ գտնվում էին հացահատիկի այլ ձեռնարկություններ, հավանաբար, որպեսզի հեռու մնա Mostrade ց՝ կոնտրագենտների հետ հարաբրությունների շարունակական պարզաբանման ֆոնին: Mostrade-ի եւ Akida-ի միջեւ վեճի ֆոնին Mostrade կայքը խորհրդավոր կերպով անհետացել է ինտերնետից, սակայն Wayback Machine-ի արխիվացման ծառայության համաձայն, այն պատկանել եւ շահագործվել է Zeren Group-ի կողմից: Ռուսական կողմը պարտքի հավաքագրման համար օգտագործել է իրավական եւ քաղաքական միջոցներ, եւ թվում է, թե Zeren Group-ում համաձայնել են ամսական վճարումներով վճարել 475 միլիոն դոլար եւ բաժնետոմսերի 25% - ը փոխանցել մոսկովյան բանկին։ Որպես պարտքի հավաքագրման գրավ, հուշագրում նշված էին Zeren Group-ի բաժնետոմսերի 25% - ը եւ Zeren Metal-ի բաժնետոմսերի 25% - ը: Համապատասխան փաստաթուղթը ստորագրվել է Մոսկվայի վարկային բանկի գլխավոր տնօրեն Կատարժնովի կողմից եւ հաստատվել է Zeren Group-ի գլխավոր տնօրեն Յուսուֆ Յատկինի կողմից: Թվում է՝ Էրդողանի զինակիցները սխալ են հաշվարկել՝ կարծելով, թե կկարողանան ռուսական փղերը դուրս մղել պատժամիջոցների ռեժիմի պայմաններում՝ ենթադրելով, որ Մոսկվան կախված է Թուրքիայից եւ ակնհայտորեն թերագնահատելով արձագանքի լրջությունը։ Ինքը՝ Զերենը, դեռեւս անհետացել է տեսադաշտից.կերպար, որը թուրքական ԶԼՄ-ների կողմից ակտիվորեն գովազդվում է որպես խոշոր ներդրող եւ միջազգային գործարար, այժմ ոչ մի տեղ չի կարելի գտնել: Քանի որ Zeren Group-ը գրասենյակներ ունի Մեծ Բրիտանիայում, Նիդեռլանդներում, Շվեյցարիայում, Մոնտենեգրոյում եւ Արաբական Միացյալ Էմիրություններում, այն կարող է թաքնվել այդ երկրներից մեկում:

Նկատենք, որ եթե Nordic Monitor-ի կողմից ներկայացված դետեկտիվի տարրերով հետաքրքրաշարժ պատմությունը գոնե մասամբ համապատասխանում է իրականությանը, դա վկայում է պատժամիջոցների ճնշման պայմաններում ռուս-թուրքական գործարքներին, ինչպես նաեւ դրանց կազմակերպչական-կադրային ուղեկցությանը առնվազն ավելի ուշադիր նայելու անհրաժեշտության մասին։

Ալեքսանդր Գրիգորեւ

Աղբյուրը՝ vpoanalytics.com-ի

Թարգմանությունը՝ Գայանե Մանուկյանի