Արևմտահայերենի անվտանգության երաշխավորը

Իւնեսքոյի կողմէ «վտանգուած լեզու» հռչակուած արևմտահայերէնը վերջապէս պիտի դրուի ՀՀ օրէնսդիր իշխանութեան օրակարգին վրայ, եթէ անշուշտ Ազգային Ժողովի պատգամաւոր՝ Տիկ. Նարինէ Թուխիկեանի նախաձեռնութիւնը անհրաժեշտ զօրակցութեան արժանանայ խորհրդարանական մեծամասնութեան կողմէ, որուն կը պատկանի ինք։ Պէտք է ջերմօրէն ողջունել Տիկ. Թուխիկեանի այս կարևոր քայլը և մաղթել, որ ան անյապաղ իրականութեան վերածուի և վերածուի ակնկալուած որակով և նրբազգացութեամբ։

Այս առթիւ, կարևոր է շեշտել, որ մեր երկու գրական բարբառներու համատեղ ուսուցման գաղափարին առաջին հեղինակը Լևոն Շանթն է (խորհրդակից ունենալով Նիկոլ Աղբալեանը), որուն նախագծերով պատրաստուած դասագրքերը լիովին կը ցոլացնեն այս նուրբ գործին մանկավարժական մեթոտաբանութիւնը։ Հետևաբար անիւը վերստին հնարելու կարիքը չունինք։ Այդ գործին սկզբնական հովանաւորները եղած են Հ.Յ.Դաշնակցութիւնն ու Համազգային Կրթական և Մշակութային Ընկերակցութիւնը, որոնց առաջադրութիւնը եղած է զինել տարագիր հայութիւնը մշակութային հուժկու քաղաքականութեամբ մը։ Կ՚ուզեմ նաև յիշեցնել, որ այս գործը մօտ մէկ դարու կիրառական փորձաշրջան մը արդէն անցած է Սփիւռքի մէջ նուիրեալ և հմուտ ուսուցիչներու շունչին տակ։

Ըսել, որ «Հայաստանն է արևմտահայերէնի պահպանման և տարածման երաշխաւորը, ոչ թէ Սփիւռքը» կը նշանակէ անտեսել Սփիւռքի մեծ ներդրումը այս մարզին մէջ։ Եթէ այսօր Իւնեսքոյի անգրագէտ դիւանակալներն ու իրենց հայազգի մանկլաւիկները արևմտահայերէնը կը հռչակեն «վտանգուած», պէտք է երևակայել, թէ ի՞նչ բնորոշում պիտի տային անոնք դիտելով Սփիւռքի առաջին տարիներու վիճակը։ Փաստը այն է, որ Սփիւռքը կրցաւ մերժել Թուրքիոյ և մեծապետական աշխարհի վճիռը և տէր կանգնիլ իր լեզուին (աւելի քան բոլշևիկեան մականին ենթակայ մեր երկիրը) և մենք մէկ ամբողջ դար պահպանեցինք մեր լեզուն, ուղղագրութիւնը, մամուլը և ստեղծեցինք փայլուն գրականութիւն։

Այնուամենայնիւ հայոց լեզուն այսօր ունի պաշտպանութեան մեծ խնդիր մը։ Արևմտահայերէնը՝ առաւե՛լ ևս։ Վտանգը բազմաշերտ է և բազմակողմանի։ Ես կը յուսամ, որ օրակարգի վրայ կը դրուի նաև այս ընդհանրական վտանգը, որ կը բխի ներկայ քաղաքակրթական փուլի ստոյգ մարտահրաւէրներէն, որոնք կ՚ըսպառնան փոքր ազգերու լեզուներուն։ Հետևաբար այս գոյութենական վտանգը յաջողապէս դիմագրաւելու ռազմավարութիւնն է, որ պէտք է անպայման ծնի լեզուի քննարկումներէն և այդ գործին մէջ լիարժէք դերակատարութեամբ պէտք է մասնակից դառնայ Սփիւռքը՝ ի՛նք։ Հայրենիք-Սփիւռք պատմական համագործակցութեան կենսական տարածութիւնն է այս հարցը։ Միասնական ուժերով միայն մենք պիտի կրնանք յաղթանակով պսակել այս ճակատամարտը։ Ասիկա մեր մշակոյթի Սարդարապատն է։ Գործե՛նք այդ յանձնառութեան ոգիով։

Կարօ Արմենեան, Ուաշինկթըն