«Բզկտված հասարակությունով երբևիցե չենք կարողանա պետություն կառուցել»․ «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․ «Երկրում տեղի ունեցող իրադարձություններին հետևելիս առաջին միտքը, որ գալիս է, դեժավյուի զգացողությունն է: Իրադարձությունները կրկնվում են, մարդկանց խոստանում են, որ լավ են ապրելու, բայց, մեծ հաշվով, երկրի բնակչության մեծ մասի կյանքում այդպես էլ ոչինչ չի փոխվում: Խոսելով դեժավյուի, վերջին երեսուն տարիներին որպես պետություն տեղում անընդհատ դոփելու զգացողության մասին՝ Երևանի տիկնիկային թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար, ռեժիսոր Ռուբեն Բաբայանն ասում է՝ ես երեսուն տարի և մի քիչ ավելի շատ կասեի:

«Կարծում եմ, որ այստեղ կա մտածողության մի շատ կարևոր հանգամանք՝ այդպես էլ չորոշեցինք, թե մենք ի՞նչ ենք ուզում կառուցել: Ուզո՞ւմ ենք պետություն կառուցել, թե՞ ուզում ենք հայկական գաղութ կառուցել ինչ-որ մի երկրի կազմում, ինչ սկզբունքներով ու արժեքային համակարգով ենք առաջնորդվում: Իմ կարծիքով՝ այստեղ ամենամեծ խնդիրն արժեքային համակարգն է: Մեզ համար մարդու կյանքը ամենակարևոր բանը չէ: Ընդ որում, դա ոչ թե ինչ-որ քաղաքական ուժերի սկզբունքն է, մոտեցումը, այստեղ ավելի շատ մշակութային որոշակի բաց կա: Մենք փառաբանում ենք մահը, մեր կենցաղի մեջ նույնիսկ հաճախ մահը օգտագործում ենք որպես դրական երևույթ՝ «մեռնեմ ջանիդ», «մեռնեմ քեզ» և այլն: Կյանքը, որպես այդպիսին, մեզ համար արժեք չէ: Գուցե նաև հենց այդ պատճառով է, որ մշտապես այդքան շատ զոհեր ունենք: Որևէ գործողություն կատարելուց առաջ չենք մտածում մարդկային կյանքերի մասին: Նույնիսկ այս վերջին իրադարձությունների՝ պատերազմի ժամանակ, եթե առաջնորդվեինք սկզբունքով, որ մեզ համար ամենամեծ արժեքը կյանքն է, ո՛չ այդքան զոհ կունենայինք, ո՛չ էլ այդքան տարածքային կորուստներ»,«Փաստի» հետ զրույցում ասում է Բաբայանը: Ընդգծում է՝ կարևոր է հասկանալ, թե ինչ ասել է պետություն:

«Պետություն հասկացողությունը ոչ թե ինչ-որ տարածք է, քառակուսի մետրեր, այլ սա մի կառույց է, որը կոչված է ապահովելու մարդկանց անվտանգ, խաղաղ կյանքը: Այ, եթե սա լինի սկզբունք բոլորի համար, միանշանակ կարելի է գտնել եզրեր և իրար հետ կամուրջներ կառուցել: Բայց երբ կյանքը չէ բոլորի գլխավոր նպատակը, արժեքը, այդ ժամանակ ստեղծվում են սահմանային գծերը, որոնք հնարավոր չի լինում չանցնել»,-նշում է մեր զրուցակիցը: Հիմա առավել դժվար է լինելու կամուրջներ կառուցելը: Հասարակությունը երկփեղկված է, կարծես թե, նստած լինի վառոդի տակառի վրա, որը մի օր պայթելու է: Ծանր հարված էր պատերազմում կրած պարտությունը: Պարտվածի հոգեբանությունը հաղթահարելու գործում, ըստ ռեժիսորի, կարևորագույն դեր ունի մշակույթը:

«Կարծում եմ՝ մշակութային գործիչներն այս հարցում պետք է կարևոր դերակատարում ունենան: Երբ խոսում ենք արժեքային համակարգի մասին, ապա պետքէ ընդգծել՝ այն հաստատում է մշակույթը: Մշակույթն է միավորում մարդկանց, հաստատում է մարդուն որպես բարձրագույն արժեք: Այն կառուցում է կամուրջներ, ոչ թե այրում է դրանք: Բայց շատերն ավելի հաճախ մշակույթն ընկալում են որպես ժամանց: Գնացինք, ժամանակ անցկացրեցինք, ուրախացանք և վերջ: Իրականում մշակույթը մեզ մարդ է դարձնում, դրա միջոցով սկսում ենք ճանաչել աշխարհը, իսկ հետո աշխարհի միջոցով սկսում ենք ճանաչել ինքներս մեզ: Այս պրոցեսները մեկը մյուսից անջատ չեն: Եվ այստեղ շատ կարևոր է, որպեսզի մշակույթի, արվեստի գործիչը չդառնա գործիք քաղաքական ուժերի ձեռքին:

Դա ընդունված բան է, նոր երևույթ չէ և միայն մեր երկրում առկա: Շատ հաճախ փորձում են օգտագործել, հետո դեն են շպրտում, որովհետև արդեն կարիքը չկա՝ օգտագործված է, վարկաբեկված, այլևս իր դերը չի կարող կատարել: Հաճախ մշակութային գործիչները խաբվում են վեհ գաղափարներով, գնում են դրանց հետևից, մոռանալով, որ գործ ունեն քաղաքական գործիչների հետ: Հաճախ հետապնդում են քաղաքական իրենց խնդիրները, ես այստեղ ոչ մի վատ բան չեմ տեսնում, վատ բան եմ տեսնում, երբ այդտեղ դառնում ենք գործիք: Եթե անկախ մեր գեղագիտական հայացքներից, անկախ մեր մոտեցումներից ու ճաշակից, հասկանանք, որ կոչված ենք այս ժողովրդին միավորելու, այլ ոչ թե անջատելու ու թշնամացնելու, կարծում եմ՝ շատ ու շատ հարցեր ավելի լավ կլուծվեն: Եթե քաղաքական գործիչները մենակ մնային, չունենային այդ լայն աջակցությունը մշակութային որոշ գործիչներից, գուցե ավելի ուշադիր լինեին մեր խոսքին, բայց մեր խոսքն ավելի հաճախ չենք համարձակվում բարձրաձայն ասել:

Իմ օրինակով կարող եմ ասել՝ երբ փորձում ես բարձրաձայնել քո կարծիքը, սկսում են քեզ պիտակավորել, ընդ որում՝ տարբեր կողմերից: Քանի որ հասկանում են քեզ ոչնչացնելը շատ կարևոր է իրենց նպատակներին հասնելու համար, առավել ևս, եթե ունես որոշակի ազդեցություն հասարակության գոնե մի փոքր մասի վրա: Բայց պետք է համարձակ լինել՝ հանուն ինչի՞ ենք մենք այս ամենն անում և արդյունքը ո՞րն է լինելու: Անպայման պետք է մտածենք արդյունքի մասին: Բզկտված հասարակությունով երբևիցե չենք կարողանա պետություն կառուցել:

Անկախ նրանից մեզ դուր են գալիս ոմանց հայացքները, թե ոչ, նրանք մեր ժողովրդի մի մասն են: Պետք է համակերպվենք, իրար հետ ապրենք, և դա մեր հարստությունն է: Ի վերջո, պետք է մի բան անել: Տոլստոյն ասում էր. «Մարդու կարևորագույն խնդիրն է չմասնակցել չարիքին և անարդար գործին»: Երկրի, ժողովրդի բաժանումը, մասնատումը չար և անարդար գործ է, գոնե դրան չմասնակցենք, իսկ դա քիչ բան չէ»,-եզրափակում է Ռուբեն Բաբայանը»:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում: