«Ապրիլյան առճակատմանը մասնակցած իսլամիստներն օրինակ ծառայեցին ադրբեջանական «կանոնավոր» բանակի ասկյարների համար»

Արցախի зաշտպանության նախարարության մամուլի խոսնակ Սենոր Հասրաթյանն իր ֆեյսբուքյան էջում գրել է. «Արցախյան առաջին պատերազմը, որն առավել լայնածավալ և, կարելի է ասել՝ պաշտոնական բնույթ ստացավ 1991թ. սեպտեմբերին՝ Շուշիից Ստեփանակերտի վրա «Ալազան» տիպի հրետանային կայանքներից իրականացված զանգվածային արկակոծությամբ (մինչ այդ Ադրբեջանը՝ նախկին խորհրդային բանակի և իր զինված բանդաների ուժերով, հիմնականում իրականացնում էր տեղային կամ տարածքային նշանակության հակահայ գործողություններ, ինչպիսինն օրինակ «ԿՕԼՑՈ» օպերացիան էր) և շարունակվեց մինչև 1994-ի մայիսը, չնայած իր ծավալներին և տևականությանը, չունեցավ այն դաժան ու վայրենաբարո հետևանքները, ինչպիսինը 2016թ. ապրիլյան չորսօրյա առճակատման դեպքում էր:

Հանգամանք, որը բացատրվում է ոչ այնքան Ադրբեջանի կողմից զանգվածային ոչնչացման ամենաարդիական զինատեսակների կիրառմամբ, որքան այդ գործողությունների ընթացքում տեղ գտած բարբարոսական արարքներով: Կատարվածը հերթական անգամ ապացուցեց, որ իրականության մեջ հայկական կողմը գործ ունի ոչ այնքան միջազգային իրավական պարտավորություններով առաջնորդվող զնված ուժերի, որքան ահաբեկչական կազմավորումների հետ... Կազմավորումներ, որոնց շարքերը, ըստ հավաստի աղբյուրների, համալրված էին Ադրբեջանի ազգային անվտանգության հատուկ ծառայությունների կողմից նախկինում ձերբակալված կրոնական ծայրահեղականներով ու այդ օրերին սիրիական Ռաքքայից Թուրքիայի տարածքով աբշերոնյան երկիր հասած և հիմնականում ադրբեջանական քաղաքացիություն ունեցող բազմաթիվ իսլամական գրոհայիններով:

Համաձայն Timeturk  թուրքական տեղեկատվական գործակալության հաղորդման, 2014թ. դրությամբ Սիրիայում և Իրաքում, այսպես կոչված, Իսլամական պետության զինված ջոկատների կազմում կռվում էին ավելի քան 1500 ադրբեջանցիներ, որոնցից շուրջ 300-ը, ըստ Թուրքիայում Ադրբեջանի դեսպանության տարածած հայտարարության, սպանվել էր կառավարական զորքերի դեմ մարտերում: Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս նաև, որ իսլամական ահաբեկչական կազմավորման շարքերում ադրբեջանցի «կամավորականների» հայտնվելը ոչ թե ինքնահոսի, այլև պետական մակարդակով կազմակերպված և հեռահար նպատակներ հետապնդող գաղտնի գործընթաց էր, որով պաշտոնական Բաքուն ակնկալում էր լուծել երկու հիմնական խնդիր, նախ՝ սուննի աշխարհում բարձրացնել սեփական հեղինակությունն ու ազդեցությունը և, երկրորդ՝ հարմար առիթի դեպքում, այդ ահաբեկչական ուժերն օգտագործել ադրբեջանա-արցախյան ճակատում ծրագրվող լայնածավալ մարտական գործողությունների ընթացքում:

Տեղեկություններ են շրջանառվում նաև այն մասին, որ այդ ընթացքում Ադրբեջանի ԶՈւ Գլխավոր շտաբի կողմից գաղտնի որոշում էր կայացվել տարբեր նախաձեռնությունների կիրառմամբ հավաքագրել և պատրաստել 10000 գրոհայիններից կազմված խմբավորում, որում պետք է ընդգրկվեին ինչպես ադրբեջանցիներ, այնպես էլ այլ երկրների արմատական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ: Նշված գործընթացը կյանքի կոչելու համար, միայն քարոզչական նպատակով, Բաքուն տարեկան ծախսում էր 15 միլիոն դոլար:

Թե որքանով այդ ծրագրերը կյանքի ուժ ստացան և Ադրբեջանն ինչպիսի ազդեցություն ունեցավ մերձավորարևելյան տարածաշրջանում, թողնենք մի կողմ: Բայց որ իսլամական գրոհայինների շարքերը համալրած ադրբեջանցի ահաբեկիչներից շատերին Բաքվին հաջողվեց տարբեր ճանապարհներով վերադաձնել և ձերբակալության քողի տան նրանց կենտրոնացնել գաղտնի ռազմական ճամբարներում՝ հետագա օգտագործման նպատակով, դա քննարկման առարկա է:

Արդեն 2014 թվականի վերջերին և 2015 թվականի ընթացքում Ադրբեջանի ազգային անվտանգության նախարարությունը ժամանակ առ ժամանակ հանդես էր գալիս «հակաահաբեկչական գործողություններ» իրականացնելու մասին հայտարարություններով, որոնցում ներկայացնում էր տարբեր ժամանակահատվածներում իսլամական գրոհայինների շարքերում ընդգրկված ադրբեջանցի քաղաքացիների ձերբակալման վերաբերյալ օպերատիվ տվյալներ:

Հատկանշական է, որ նման հրապարակումներն առավել ընդգծված և լայն տարածում ստացան, մանավանդ, այն ժամանակ, երբ մի կողմից ԱՄՆ-ի գլխավորած կոալիցիոն ուժերը, իսկ մյուս կողմից Ռուսաստանը սկսեցին վճռական հարվածներ հասցնել իսլամական գրոհայիններին: Հաշվի առնելով ստեղծված իրավիճակը, ու նաև այն հանգամանքը, որ այդ ամենը վերջիններիս տանում է դեպի անխուսափելի պարտության, Ադրբեջանը շտապեց ահաբեկիչներ դաստիարակող և արտահանող երկրից վերածվել ահաբեկչության դեմ պայքարող պետության: Այն ինչ դեպքերի հետագա զարգացումը ցույց տվեց, որ Բաքվի հակաահաբեկչական ձեռնարկումները ոչ միայն ազնիվ չեն, այլև նպատակաուղղված են գրոհայինների ծառայությունները սեփական շահերին ենթարկելու հանցավոր ծրագրերի իրականացմանը: Դա իր արտահայտությունը գտավ ապրիլյան քառօրյա առճակատման ընթացքում:

Այդ օրերին, հակառակորդը, անասելի ծանր մեղսագործություններով «աչքի ընկավ» հատկապես մարտագծի հյուսիսային՝ Մարտակերտի ուղղությամբ, որտեղ նրա զինյալները ներթափանցելով Թալիշ գյուղի ծայրամասային տներից մեկը՝ նախ գնդակահարեցին տարեց բնակչներ Վալերիկ, Ռազմելա և Մարուսյա Խալափյաններին, իսկ այնուհետև անարգեցին նրանցից երկուսի մարմինները: Անպաշտպան ծերերի հանդեպ գործած բարբարոսությունը միակը չէր չորսօրյա առճակատման ընթացքում: Իսլամական ձեռագիրն իր արտահայտությունը գտավ նաև խրամատային մարտերում:

Երբ հայ զինվորները՝ մինչև վերջին փամփուշտը դիմագրավելով ուժերով ու միջոցներով բազմիցս գերազանցող հակառակորդի գրոհներին, հերոսաբար ընկան իրենց վստահված դիրքերում, թուրքն անտեսելով իսկական զինվորականին հարիր պահվածքն ու արժանապատվությունը, տակավին գործեց թուրքավարի՝ գլխատելով կամ անարգելով արդեն որևէ վտանգ չներկայացնող Քյարամ Սլոյանի և Հրանտ Գաբրիելյանի մարմիններըը: Ավելին, շրջանցելով մարդկայինի ու բարոյականի բոլոր սահմանները և առաջնորդվելով խաշնարածին հատուկ վայրենի բնազդով, իրենց 21-րդ դարի արժեհամակարգի կրող հորջորջած, սակայն կատարածով դեռևս մռայլ միջնադար հիշեցնող բարբարոսները չխորշեցին գերավարված հայ սպա Հայկ Թորոյանին գլխատել կենդանի վիճակում և, որ ամենահրեշավորն է, կատարված այդ և մյուս վայրագությունների սահմռկեցուցիչ հետևանքներն, ի ցույց աշխարհի, տեղադրել սոցիալական ցանցերում: Օրեր անց մամուլի էջերում տեսնելով այդ ահասարսուռ դեպքերի լոսանկարները, Չեխիայի Հանրապետության Սենատի փոխնախագահ Զդենեկ Շկրոմախը բառացիորեն ասաց հետևյալը. «Այն, ինչ տեսանք լուսանկարներում, ամբողջությամբ հիշեցնում է «Իսլամական պետության» ձեռագիրը»:

Ընդհանուր առմամբ այդ չորս օրերի ընթացքում, ադրբեջանական վերահսկողության տակ հայտնված 31 անձանցից 27-ի մարմինները ենթարկվեցին տարբեր աստիճանի խոշտանգումների ու անարգանքի: Բացի այդ հանցանքներից «Գրադ» հրթիռահրետանային կայանքից Մարտունու շրջանի Զորավան բնակավայրի դպրոցին հասցված թիրախային հարվածից սպանվեց 12-ամյա Վաղարշակ Գրիգորյանը, վիրավորվեցին վերջինիս զույգ եղբայրները՝ 11 տարեկան Գևորգն ու Գրիգորը, 12 տարեկան Վարդան Անդրեասյանը և 13-ամյա ևս մեկ երեխա... Սրանք ոչ այլ ինչ են, եթե ոչ նույն ահաբեկչական գործողությունների տրամաբանական շարունակությունը, որը գիտակցորեն նպատակաուղղված էր հայ սպանելուն:

Չնայած այս ամենը միջազգային իրավունքի տեսանկյունից դատապարտման արժանի ռազմական հանցագործություններ են, բայցևայնպես, համապատասխան միջազգային կառույցներն ու կազմակերպությունները ոչ միայն համարժեք գնահատական չտվեցին կատարվածին, այլև «ընդունված կարգով» ոչինչ չասող հայտարարություններով հավասարության նշան դրեցին դահճի և զոհի միջև: Հենց այդ «վերաբերմունքն» էր պատճառը, որ Ադրբեջանի նախագահը, ցինիկորեն արհամարելով քաղաքակրթության տարրական նորմերը, ապաշխարելու փոխարեն, գնաց իր խուժանին հրապարակավ «փառավորելու» (ինչպես դա արել էր Բուդապեշտում քնած հայ սպային կացնահարած հակահերոս Ռամիլ Սաֆարովի դեպքում) ստոր քայլին՝ դրանով իսկ խրախուսելով հայատյացությունը:

(Հիշեցնենք, որ մարդասպան Ռ.Սաֆարովին ոչ միայն ներում շնորհվեց, այլև հռչակվեց այդ երկրի «ազգային հերոս», իսկ Ադրբեջանի նախագահն ավելի ուշ բառացիորեն հայտարարեց հետևյալը. «Ես հիշում եմ, թե ինչքան անհիմն մեղադրանքներ են հնչել իմ հասցեին Ռամիլ Սաֆարովին հայրենիք վերադարձնելու և ազատություն տալու համար, ինչքան հարձակումներ են գործել իմ դեմ երեսպաշտ օտարերկրյա քաղաքական գործիչները: Եվրոպական խորհրդարանը նույնիսկ այդ առիթով բանաձև է ընդունել և դատապարտել իմ քայլը: Բայց ես այսօր էլ կարող եմ ամենայն վճռականությամբ ասել, որ Ադրբեջանը հայրենիք է վերադարձրել, ազատություն է տվել իր սպային և վերականգնել արդարությունը...»)