Փաշինյանի կործանումների շարանը. այսօր՝ Արցախը, վաղը՝ Հայաստանը

Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը 2022 թվականի ապրիլի 13-ին Հայաստանի խորհրդարանում հանդես եկավ չափազանց երկար և անկապ ելույթով՝ 2021 թվականին իր կառավարության ձախողումների և ձեռքբերումների վերաբերյալ։

2020 թվականի Արցախյան աղետալի պատերազմից ի վեր ես բազմիցս ասել եմ, որ վարչապետը չափազանց ապաշնորհ է Հայաստանը կառավարելու համար։ Նա դարձավ Արցախի մեծ մասի և հազարավոր հայ երիտասարդների կորստի պատճառ։ Որպես պարտված ու հոգեբանորեն ջախջախված ղեկավար՝ նա ի վիճակի չէ վերականգնելու երկրին հասցրած վնասը։ Օրեցօր վիճակն ավելի է վատանում. Արցախը հիմնականում կորցրել ենք, հաջորդը՝ Հայաստանն է։

Սակայն Փաշինյանը մերժում է հրաժարական տալ՝ կառչած մնալով իր աթոռից և հաստատելով միանձնյա իշխանություն։ Հեգնականորեն, չորս տարի առաջ, երբ տիրապետեց կառավարությանը, նա հայտարարեց, որ իշխանությունը պատկանում է ժողովրդին...

2022 թվականի ապրիլի 13-ի իր ելույթում Փաշինյանն ասաց. «մենք ունեցանք լրջագույն ձախողումներ և լրջագույն ձեռքբերումներ: Նախ պիտի խոսեմ ձեռքբերումների մասին, հաջորդիվ կենտրոնանալով ձախողումների վրա, բայց ոչ այնքան կամ ոչ միայն դրանք արձանագրելու, այլև Ազգային ժողովի բարձր ամբիոնում գտնվելու պատեհությունը օգտագործելով՝ հանրության առաջ ինքնախոստովանություններ անելու, տեղի ունեցած պատերազմի և պարտության պատճառահետևանքային կապերը լուսաբանելու և հնարավոր լուծումների մասին խոսակցություն հարուցելու համար»: 

Իշխանության տարբեր բարձրաստիճան պաշտոնյաներ վերջերս հայտարարեցին, որ Արցախն այլևս տարածքային խնդիր չէ, այլ՝ մարդու իրավունքների, ինչը նշանակում է, որ Հայաստանը հրաժարվում է Արցախի անկախության կամ ինքնորոշման իր վաղեմի պահանջից՝ փոխարենը ընտրելով էթնիկ հայերի մշակութային և կրոնական իրավունքների պաշտպանությունը Արցախում՝ Ադրբեջանի տիրապետության տակ... 

Քանի որ Փաշինյանի ծրագիրն է՝ Արցախի մնացած մասը հանձնել Ադրբեջանին, ապա ինչո՞ւ է նա այնուհետև պարծենում, որ «2020 թվականի նոյեմբերից մինչև 2021 թվականի ավարտը [Հայաստանի] կառավարությունը Արցախում իրականացրել է 136 միլիարդ դրամի [մոտ 272 միլիոն դոլարի] ծրագրեր»։ Հայաստանն իրականում ֆինանսավորում է Ադրբեջանի ենթակառուցվածքներն Արցախում, քանի որ Ադրբեջանի կառավարությունը երեքուկես տարի անց կամ ավելի քիչ կտիրանա այդ տարածքին։  

Փաշինյանը խոստովանեց, որ 2021 թվականին բացասականը գերազանցել է դրականին։ Նա հայտարարեց, որ «ի սկզբանե ընդունել եմ իմ մեղքն ու պատասխանատվությունը թե՛ պատերազմի, թե՛ պարտության համար»։ Բայց հետո հակասեց ինքն իրեն՝ ասելով. «Չեմ ընդունել և չեմ ընդունում 2020 թվականի նոյեմբերի 9-ից հետո ընդդիմության կողմից ինձ ուղղված մեղադրանքները՝ հող հանձնելու, հետևաբար նաև դավաճանության մեջ»։ Նա խոստովանեց, որ իր ասածը «կարող է աբսուրդ թվալ, որ ընդունում ես մեղքը, բայց չես ընդունում մեղադրանքը»:

Իր խոստովանությունն ավելի շփոթեցնող դարձնելով՝ Փաշինյանը հավելեց. «Վերջերս տված հարցազրույցներից մեկում ակնարկել էի, որ եթե ինձ ուզում են օբյեկտիվ մեղադրանք վերագրել, ինձ պետք է մեղադրել ոչ թե հողեր հանձնելու, այլ պետք է մեղադրել հողեր չհաձնելու մեջ: Եվ ես հիմա, այո, ուզում եմ խոստովանել, որ հնարավոր է և մեղավոր եմ դրանում: Մեղավոր եմ, որ 2018, 2019 թվականներին մեր հանրության առաջ չեմ կանգնել ու չեմ բարձրաձայնել, որ մեր բոլոր, կրկնում եմ բոլոր՝ հեռու և մոտիկ բարեկամները մեզնից ակնկալում են, որ մենք այս կամ այն կոնֆիգուրացիայով Ադրբեջանին հանձնենք 7 հայտնի շրջանները և իջեցնենք Արցախի կարգավիճակի համար մեր սահմանած նշաձողը: Մեղավոր եմ, որ մեր ժողովրդին չեմ ասել, որ միջազգային հանրությունը միանշանակորեն ճանաչում է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, ակնկալում է, որ մենք էլ ճանաչենք, ակնկալում է նաև, որ Ղարաբաղից հեռացած ադրբեջանցիները լիարժեք ներգրավված լինեն Լեռնային Ղարաբաղի ապագայի որոշման ու կառավարման հարցերում»: 

Վերոնշյալ պարբերության մեջ Փաշինյանը ընդունեց իր մեղքը Արցախը կորցնելու մեջ, սակայն տարօրինակ կերպով խուսափեց ընդունել իր գործողությունների հետևանքները։ Նա նաև բազմիցս մեղքը բարդել է միջազգային հանրության ճնշումների վրա։ Ճիշտ չէ, որ միջազգային հանրությունը պահանջում էր, որ հայերը զիջեն Արցախը, բայց եթե նույնիսկ պահանջեին, Փաշինյանին պետք է ավելի շատ մտահոգեր Հայաստանի ազգային շահերը, ոչ թե դրսի առաջարկները։ Միայն թույլ ղեկավարը կկքի երրորդ կողմերի ճնշման տակ և չի պաշտպանի իր ժողովրդի իրավունքները:

Փաշինյանը խոստովանեց. «Եվ սա չանելն է իմ իրական մեղքը և մեղադրանքի նման ձևակերպումը ամենևին էլ իրավիճակը մեղմացնելու փորձ չէ, այլ ընդհակառակը դրանով ավելի եմ սրում, որովհետև հանձնելով [Արցախի հողերը] գուցե կփրկեի հազարավոր կյանքեր, իսկ չհանձնելով փաստորեն՝ հազարավոր զոհերի հանգեցրած որոշումների հեղինակ դարձա»։ Որպես Հայաստանի վարչապետ՝ նա իրավունք չուներ հանձնելու Արցախի այն տարածքները, որոնք իր իրավասության տակ չէին։

Փաշինյանը պատրաստվում է ամբողջությամբ հանձնել Արցախը՝ հայտարարելով, որ ցանկանում է խաղաղության պայմանագիր կնքել Ադրբեջանի հետ և ճանաչել նրա տարածքային ամբողջականությունը։ Նա պատճառաբանեց, թե «միջազգային հանրությունը մեզ հստակ ասում է. լինել աշխարհի միակ երկիրը, որ չի ճանաչում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը մեծ վտանգ է ոչ միայն Արցախի, այլև Հայաստանի համար։ Այսօր միջազգային հանրությունը մեզ կրկին ասում է՝ մի փոքր իջեցրեք Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակի հարցում ձեր նշաձողը և միջազգային մեծ կոնսոլիդացիա կապահովեք Հայաստանի և Արցախի շուրջ: Հակառակ դեպքում, ասում է միջազգային հանրությունը, խնդրում ենք մեր վրա հույս չդնել, ոչ թե այն պատճառով, որ մենք չենք ուզում ձեզ օգնել, այլ այն պատճառով, որ մենք չենք կարող ձեզ օգնել»: 

Այն բանից հետո, երբ Փաշինյանն ասաց, որ Հայաստանը չի ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, նա հակասեց ինքն իրեն՝ կեղծորեն պնդելով, որ 1992 թվականին Հայաստանը ճանաչել է Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը։ Անհիմն հայտարարություն է նաև նրա պնդումը, թե միջազգային հանրությունը զգուշացրել է, որ իրենք չեն կարող օգնել Հայաստանին, եթե նա զիջումների չգնա Արցախի հարցում։ Իսկ այդ ե՞րբ է միջազգային հանրությունը մատը մատին տվել Հայաստանին օգնելու համար։ Փաշինյանն ուղղակի օգտագործում է այս պատրվակը Ադրբեջանին հետագա զիջումներ անելու համար։ Նա ի վիճակի չէ պաշտպանել Հայաստանի սահմանները, ինչպես տեսանք 2021 թվականի մայիսի 12-ին Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի սահմանի ոտնձգության ժամանակ։ Ավելին, Փաշինյանը կեղծ կերպով մեղադրեց իր քաղաքական հակառակորդներին ադրբեջանական այդ ներխուժման համար... Նա նաև մեղադրեց Ռուսաստանի գլխավորած ՀԱՊԿ-ին (Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն)՝ ի պաշտպանություն Հայաստանի չկանգնելու համար, թեև ինքն է ներկայիս ՀԱՊԿի նախագահը...

Խորհրդարանում Փաշինյանի պարտվողական արտահայտությունները խստորեն դատապարտեցին ոչ միայն քաղաքական ընդդիմությունը, այլև Արցախի սովորաբար տեղի  տվող ղեկավարները։

Պետք է ամեն ինչ անել Փաշինյանից շուտափույթ ազատվելու համար, քանի որ նա մերժում է հրաժարական տալ՝ նախընտրելով իր աթոռը, այլ ոչ թե Հայաստանի շահը։ Հակառակ դեպքում, Արցախից հետո հաջորդը կլինի Հայաստանը։

Հարութ Սասունյան

«Կալիֆորնիա կուրիեր» թերթի հրատարակիչ

Թարգմանությունը՝ Ռուզաննա Ավագյանի