Տարածքային ամբողջականության` Թեհրանի յուրովի ընկալումը

Անգարա-Պաքու-Թեհրան եռակողմ ձեւաչափով կայացած հանդիպումէն բխած հռչակագիրը անկախ տարածաշրջանային-աշխարհաքաղաքական մակարդակի վրայ համագործակցութեան առանցքներ ճշդելէն բաժին յատկացուցած էր նաեւ արցախեան հակամարտութեան:

Պէտք է ըսել, որ նման ձեւաչափով տասնեակ մը նախընթաց հանդիպումներ կայացած են արդէն եւ Արցախի հակամարտութեան առումով վերջին հռչակագիրը հիմնական նորութիւն չի բովանդակեր, համեմատաբար տարի մը առաջ գումարուած նախորդ հանդիպումի որդեգրածէն:

Պարզ է, որ այստեղ երկու պետութիւններու գերատեսչութիւններու ղեկավարները ամէն գնով գերակայ սկզբունք պիտի ուզէին նկատել երկիրներու տարածքային ամբողջականութիւնը: Չէզոքութեան պահպանման իր ճիգին մէջ Թեհրանը, յայտնաբար պիտի չուզէր միակողմանի դիրքորոշում որդեգրած ըլլալ: Եւ այստեղ է, որ պաշտօնական Թեհրանի ներկայացուցիչը յատուկ արձագանգումով որոշ խուսանաւում կատարեց:

Բայց նախքան այդ արձագանգին անդրադառնալը, նախ հրապարակուած հռչակագիրի բնագիրին մէջ նկատի ունենաք որոշակի բաց դուռ միջազգային օրէնքի երկու սկզբունքներու` տարածքային ամբողջականութեան եւ ինքնորոշման իրաւունքի համատեղման ուղղութեամբ: Եւ ապա` զուտ իրանեան դիտակէտէ որոշ խնդիրներու զարգացման կանխարգիլման:

Այսպէս. երբ կ՛ըսուի, որ կողմերը կը շեշտեն իրենց յանձնառութիւնը միջազգային օրէնքի, յատկապէս գերիշխանութեան յարգանքի եւ զօրակցութեան, տարածքային ամբողջականութեան, միջազգայնօրէն ճանչցուած սահմաններու անբռնաբարելիութեան, բոլոր վէճերու խաղաղ ճամբով լուծման եւ ներքին գործերուն չմիջամտելու, առաջին հայեացքով կ՛ենթադրուի, որ բանաձեւը կը վերաբերի յատկապէս Արցախին:

Նախ երբ ընդհանրապէս միջազգային օրէնքին կ՛ակնարկուի, այդ օրէնքը նաեւ կը ներառէ ազգերու ինքնորոշման իրաւունքի սկզբունքը, ինչ որ այստեղ առանց նշուելու, շրջանցուելով` անուղղակիօրէն ակնարկուած է:

Թեհրանը սակայն, այսօր բոլոր ժամանակներէն աւելի ռազմավարական գործընկերներու պէտք ունի` իր հանդէպ Ուաշինկթընի կիրարկած մեկուսացման քաղաքականութեան դէմ կանխարգիլման միջոցներու դիմելու: Պոլթընի տարածաշրջանային այցելութեան ընթացքին կարեւոր հանգրուան էր Պաքուն, ո՛չ միայն իբրեւ սահմանամերձ Իրանի իր հանգամանքով, այլ նաեւ Իրանի մէջ բազմամիլիոնանոց ազգակիցներ ունենալու իրականութեամբ:

Չէ բացառուած, որ անթեղուած անջատողական տրամադրութիւններու բարձրացման գործօններ իրականացուին, այդ ալիքի բարձրացման եւ պաշտօնական Թեհրանի վրայ ճնշամիջոցներ բանեցնելու նպատակադրութեամբ:

Հետեւաբար, ներկայ պայմաններուն մէջ Իրան իր գործընկերներուն միացեալ յանձնառութեան պէտքունի տարածքային ամբողջականութեան, սահմաններու անձեռնմխելիութեան, վէճերը բացառապէս խաղաղ ճանապարհով լուծելու սկզբունքներուն հանդէպ:

Եւ եթէ Անգարայի եւ Պաքուի քաղաքական մղումները կ՛երթան դէպի Ազրպէյճանի տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքի գերակայութեան շեշտում, Թեհրանի առաջնահերթութիւնը տարբեր է, մանաւանդ ներկայ պայմաններուն մէջ:

Այդ պատճառով ալ հռչակագիրի բովանդակութեան իր արձագանգումի ընթացքին Իրանի արտաքին գործոց նախարարը Արցախի հակամարտութեան առումով բաւարարուած է շեշտելով, որ հանգուցալուծումը պէտք է ըլլայ խաղաղ ճանապարհով միջազգային իրաւունքի եւ նորմերու հիման վրայ: Պարզօրէն, այս յայտարարութեամբ Իրանի արտաքին գործոց նախարարը խնամքով դուրս մղած է այն ինչոր Արցախի ուղղութեամբ Անգարայի եւ Պաքուի բանաձեւումով տեղ գտած է հռչակագիրին մէջ: Ընդգծելով, որ տարածքային ամբողջականութեան գերակայութիւնը անպայման չի վերաբերիր Ազրպէյճանին:

«Ա.»

aztagdaily.com