Պատերազմ, ավեր ու տառապանք բերող հեղափոխությունները. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․

Գունավոր հեղափոխությունները ենթադրում են քաղաքական կտրուկ փոփոխություններ, սակայն դրանք մեծամասամբ գալիս են ոչ թե ժողովրդի ներքին պահանջի, այլ արտաքին միջամտությունների արդյունքում։ Գունավոր հեղափոխություն արտահայտության գաղափարական ծնունդը պատկանում է ամերիկյան հասարակական գործիչ, ոչ բռնի տապալման մեթոդների մասին գրած գրքերով աշխարհում ճանաչում ստացած Ջին Շարպին, որը ներկայացրել է իր ուսումնասիրություններն այն մասին, թե քայլերի ինչ հաջորդականությամբ է իրականացվում հնարավորինս անարյուն իշխանափոխությունը։

«Ոչ բռնի պայքարի Մաքիավելին»՝ Շարպը, որն իր ողջ կյանքը նվիրել է ոչ բռնի պայքարի ռազմավարությանը, նկարագրել է ոչ բռնի պայքարի 198 մեթոդ և դրանց փոխազդեցության որոշ տարբերակներ։ Եվ ահա, տարբեր մեթոդների կիրառման հետ մեկտեղ Արևմուտքը ձգտում է նաև հասարակական տարբեր կազմակերպությունների միջոցով ներգործություն ունենալ՝ մի շարք երկրներում ներքաղաքական հուզումներ հրահրելու համար։ Իսկ նմանատիպ ՀԿների բուծման ու կիրառման գործում էական հաջողության է հասել օլիգարխ Ջորջ Սորոսը, որին այս դաշտում ներկայում փոխարինել է իր որդին՝ Ալեքսանդր Սորոսը։ Ընդհանրապես, ավելի շատ են որպես ուսումնասիրության առարկաներ դառնում այն թեմաները, թե ինչպես են իրականացվում գունավոր հեղափոխությունները, ինչ գործիքներ ու մեթոդներ են կիրառվում, սակայն շատ դեպքերում անտեսվում է այն հարցը, թե ի վերջո ինչ արդյունքների են հանգեցնում այդ հեղափոխությունները։

Օրերս հայաստանյան մամուլում տեղեկություններ կան, որ վերջին շրջանում մի շարք մասնագետներ լրջորեն ուսումնասիրում են գունավոր հեղափոխությունների փորձը և դրանց արդյունքները։ Եթե իսկապես նման ուսումնասիրություն կատարվում է, դա միայն գովելի է, քանզի հնարավորություն կարող են ընձեռել խուսափել հետագա լրջագույն խնդիրներից, հաշվի առնել գունավոր հեղափոխությունների բերած փորձանքները, ծանրագույն հետևանքները, ինչպես նաև ճանաչել այդ հեղափոխություններն իրականացրածների ու իրենց երկրները ավիրածների դեմ պայքարի ճիշտ գործիքակազմը: Խնդիրն այն է, որ այսպիսի հեղափոխությունների օրինակները համադրելի են, քանի որ դրանցում որոշակի օրինաչափություններ են դիտարկվում։ Օրինակ՝ մոտ 20 տարի առաջ՝ 2004 թվականի հունվարին, Միխեիլ Սահակաշվիլիի` նախագահի պաշտոնում ընտրվելուց հետո ավարտվեց Վրաստանում սկսված «Վարդերի հեղափոխությունը»։

Դրանից անմիջապես հետո ոգևորությունը Վրաստանում աննախադեպ էր։ Այս հեղափոխությունը ժողովրդի աչքին այնքան խոստումնալից էր թվում, որ Սահակաշվիլիին նույնիսկ համեմատում էին վրացի ամենահայտնի թագավորներից մեկի՝ Դավիթ Շինարարի հետ։ Բայց որոշ ժամանակ անց ռուս-վրացական պատերազմի արդյունքում Վրաստանը կորցրեց Աբխազիան ու Հյուսիսային Օսիան, իսկ երկրի ներսում հեղափոխական վարդերը վերածվեցին փշերի ու ոստիկանական մահակների։ Արդյունքում վրաց հասարակությունն իր մաշկի վրա զգաց, թե ինչի են հանգեցնում գունավոր հեղափոխությունները։ Վրաստանի սրընթաց զարգացումն ու առաջընթացն այդպես էլ մնացին երազանքների մակարդակում։ Դրա համար էլ Վրաստանի ներկա իշխանությունները փորձում են առավել հավասարակշռված քաղաքականություն վարել։

Գունավոր հեղափոխությունների օջախ է նաև Ուկրաինան, որտեղ 2005 թվականի «Նարնջագույն հեղափոխությունից» հետո նմանատիպ գործընթացները մի քանի փուլով կրկնվեցին։ Հեղափոխականներն ամեն անգամ Ուկրաինան եվրոպական հզոր երկիր դարձնելու հեռանկար էին խոստանում, սակայն ներքաղաքական անկայունության, անարդյունավետ կառավարման, կոռուպցիայի ու Ռուսաստանի հետ հակամարտության արդյունքում երկիրն ավելի էր գլորվում հետընթացի փոսը։ Տարիների ընթացքում ընկնելով Արևմուտքից անմիջական կախվածության մեջ՝ Կիևը վերածվեց ընդամենը հակառուսական գործիքի, և Ուկրաինան, ունենալով զարգանալու համար բոլոր հիմնական ռեսուրսները, կորցրեց առաջընթացի հնարավորությունը։ Հետո եկան զարգացում խոստացող «ժողովրդի ծառաները», որոնք դարձան «ժողովրդի պատուհասներ», քանի որ Ուկրաինան դարձել է պատերազմի ու ավերումի հրապարակ։

2018 թվականի գարնանն էլ Հայաստանում տեղի ունեցավ, այսպես կոչված, «թավշյա հեղափոխությունը», որի առաջնորդ Փաշինյանն իշխանության եկավ սիրո և հանդուրժողականության կարգախոսներով, սակայն կարճ ժամանակ անց այդ սերն ու հանդուրժողականությունը վերածվեցին ատելության, քաղաքական հետապնդումների ու բռնապետական դրսևորումների։ Բայց «թավշա հեղափոխության» արդյունքներն ամբողջական չէին դառնա, եթե չլինեին պատերազմը, տարածքային կորուստները և հազարավոր զոհերը։ Ինքնիշխանությունը ժամանակին մատի փաթաթան դարձրած «հեղափոխականներն» այսօր աստիճանաբար զիջում են մեր ինքնիշխանությունը և լեգիտիմացնում Հայաստանի ու Արցախի նկատմամբ հակառակորդի նկրտումները։ Գունավոր հեղափոխությունների օրինակների դիտարկման արդյունքում տեսնում ենք, որ դրանք ոչ միայն դրական արդյունք չեն ունենում երկրների համար, այլև դրա փոխարեն բերում են անկայունություն, պատերազմներ ու տառապանք։ Ավելին, որքան նման են դրանց իրականացման մեթոդներն ու նույնիսկ դետալները, այնքան նման են դրանց կատարողները: Սահակաշվիլին, Զելենսկին, Փաշինյանը՝ ձեզ օրինակ...

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում